ALFRED MARTIN
Nowe drogi w Tatrach
1908
[Północne sciany Jaworowych Szczytów]
Północne ¶ciany Jaworowych Szczytów z Doliny Zadniej Jaworowej.
Fot. Janusz Chmielowski
  

Copyright © 2009 by JÓZEF NYKA


Wej¶cie w r. 1905 na Żabiego Konia zamknęło w Tatrach epokę zdobywania dziewiczych szczytów. Uwaga elity wspinaczkowej zwróciła się ku „problemom” sportowym, głównie czekaj±cym na zauważenie wielkim graniom i ¶cianom. Do grona pionierów nowego pr±du należało paru taterników z Niemiec, a w¶ród nich pochodz±cy z Łużyc i studiuj±cy a póĽniej pracuj±cy naukowo we Wrocławiu Alfred Martin. Znał on Alpy, ale zakochał się w Tatrach, w których w r. 1908 bawił po raz piętnasty. Wspinał się w towarzystwie rodaków – latem i zim±, dużo przy tym – co ważne – o Tatrach pisał, przez kilka lat w czołowych górskich periodykach Niemiec i Austrii pełni±c rolę kronikarza taternictwa. W zeszycie 18 naszej Biblioteczki Historycznej opublikowali¶my przekład jego artykułu „Winterliche Bergfahrten in der Hohen Tatra”, ogłoszonego w „Österreichische Alpenzeitung” 1907. Poprzedzili¶my go krótkim życiorysem Martina, postaci – chociaż działał w Tatrach tylko parę lat – mocno wpisanej w historię taternictwa pocz±tku XX wieku. Swoj± literack± relację z dwóch wyróżniaj±cych się wspinaczek lata 1908 zamie¶cił on w tomie 44 „Jahrbuch des Schweizer Alpenclub” (1908–1909). Chodziło o wej¶cia graniowe i ¶cianowe w masywach Mięguszowieckich i Jaworowych Szczytów. Nowe drogi z uznaniem przyjęły kręgi polskie a „Taternik” z 1 paĽdziernika 1908 uj±ł je w krótkie noty:
16. VIII. Dr. Martin i dr. Rumpelt pierwsze przej¶cie z Przełęczy Mięguszowieckiej na Szczyt Mięguszowiecki (drogę tę powtarza z pewnymi odmianami J. Jankowski z J. Marusarzem).
30. VIII. G. Komarnicki i dr. Martin pierwsze przej¶cie pn. ¶ciany Jaworowego Szczytu, pierwsze przej¶cie grani± z Jaworowego na Mały Jaworowy (2386 m) i zej¶cie z tegoż do Jaworowej Doliny.
Techniczne opisy obydwu przej¶ć ukazały się w „Taterniku” 1908 s. 91–92 oraz w rocznikach Akademischer Alpenverein Berlin (1908, s. 23) i Akademischer Alpenverein Leipzig (1908–09 s. 128). Cenna relacja szwajcarska – mimo iż zawierała pełne uznania słowa o taternictwie polskim i że Kordys dostrzegł w niej jeden z najlepszych artykułów, „jakie się kiedykolwiek o Tatrach ukazały w obcej literaturze” – nie została nigdy przyswojona czytelnikom polskim. Po stu latach publikujemy j± w pierwszym polskim przekładzie – z rocznika SAC wypożyczonego nam z własnych zbiorów przez pana Heinza Gröpela z Hohenwart w Niemczech. W tłumaczeniu nazwy niemieckie zastępujemy współczesnymi nazwami polskimi, oryginalne zachowuj±c w nawiasach. Typowe dla stylu Martina liczne równoważniki zdań w kilku miejscach rozwijamy, dodaj±c domy¶lne podmioty lub orzeczenia. Ozdob± artykułu – pisanego w kontakcie z Januszem Chmielowskim – jest seria 13 trafnie dobranych zdjęć autorstwa J. Berwińskiego, J. Chmielowskiego, M. Dudryka, K. Jordana, Z. Klemensiewicza, St. Krygowskiego, J. Ma¶lanki i J. Szabó. Pokazywały one tereny działania autora, miały jednak zarazem duże znaczenie jako promocja nieznanych zachodnim czytelnikom Tatr. Dla polskiego odbiorcy s± mniejsz± atrakcj±, dlatego większo¶ć z nich pomijamy, tym bardziej, że nasza technika reprodukcyjna jest więcej niż skromna. Wspinaczkę graniami na Mięguszowiecki Szczyt opisał też Hermann Rumpelt w „Österreichische Alpenzeitung” z sierpnia 1909 r., co odnotował „Taternik” z 1 paĽdziernika 1909 roku.
Józef Nyka
 

GBH0000    29 (2009)
[brak_tresci]

PRZYPISY
 1.  Proszę porównać coroczne zestawienia nowych dróg w Tatrach, które publikuję w „Österreichische Alpenzeitung”.
 2.  Chciałbym tu wskazać krótko na moje wcze¶niej w innych miejscach ogłaszane publikacje o moich nowych drogach lub wartych uwagi przej¶ciach zrealizowanych w latach 1905–1908: „Österreichische Alpenzeitung” 1906 i 1907, „Alpinismus und Wintersport” 1907, „Zeitschrift des Deutschen und Österreichischen Alpenvereins” 1908, IV. und V. Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Berlin, VIII. Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Leipzig, „Taternik” 1907, „Nemzeti Sport” 1908.
 3.  Krotenseescharte – tak nazwali¶my szczerbę pomiędzy Jaworowym Szczytem a Małym Jaworowym Szczytem, na której stanęli¶my jako pierwsi w trakcie przej¶cia z jednego szczytu na drugi. Wprowadzona w przeszło¶ci do literatury przez Karla R. von Englischa nazwa »Bernhard-Jülg-Scharte« nie ma żadnego uzasadnienia, ponieważ Englisch w tej szczerbie nigdy nie stan±ł za¶ pan Bernhard Jülg nie miał z turystyk± tatrzańsk± żadnych zwi±zków, tyle tylko, że był wujem pana Englischa! – Dodatek tłumacza: Oryginalny polski odpowiednik wprowadziła równolegle redakcja „Taternika” (1908, s. 91). Nazwa Rozdziele pojawia się m.in. w Beskidach, zwykle dla rozwidleń grzbietów. Przełęcz tej nazwy mamy w Małych Pieninach. Słowacy przyjęli póĽniej formę Javorové sedlo, co w r. 1935 Frantiąek Kroutil zmienił na „Javorová ąpára” (dzi¶ ąkára).
 4.  Po szczegóły całej tury odsyłam do opisu drogi zamieszczonego w V. Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Berlin i w VIII Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Leipzig. Dodatek tłumacza: Polski opis techniczny wraz ze szkicem zamie¶cił „Taternik” 1908 s. 91–92.
GBH0000  SOMMER 1908 IN DER HOHEN TATRA 29 (2009)
Bis 1905 waren alle wichtigeren Gipfel der Hohen Tatra erstiegen, es kamen die schwierigen Anstiege durch Wände und Grate an die Reihe. Polen, Ungarn, Deutsche waren die Wegbereiter der neuen Richtung. Zu den erfolgreichsten Erschliessern gehörte der breslauer Student, Alfred Martin. Als Bergsteiger vorwiegend in den Alpen tätig, in den Jahren 1904–08 besuchte er auch oft die Hohe Tatra, wo ihm zahlreiche Neuanstiege und Wintererstbesteigungen glückten. Als Standquartier dienten ihm oft Hoch-Hagi oder das Schutzhaus am Poppersee. „Was ich anstrebe, ist nach Neuem zu suchen“ – sagte er. Im Sommer 1908 konnte er mehrere Erfolge verbuchen, darunter die erste Gesamtüberschreitung des Mengsdorfer Grates (mit Hermann Rumpelt und Georg Künne) und zwei Wochen später in in Begleitung von Gyula Komarnicki die aufsehenerregende Erstbegehung der Nordwand des Javorový ątít (Krotenseespitze), mit anschließender Besteigung des Malý Javorový ątít (Antonienspitze) und Abstieg über seine auch jungfräuliche Nordwand. Alfred Martin war auch schriftstellerisch produktiv, seine Aufsätze und Fahrtenberichte veröffentlichte er in den damals besten Fachzeitschriften, vorwiegend in der Österreichischen Alpenzeitung. Seine Beiträge waren nicht nur Auskunftsquellen über Tatra-Bergfahrten, sondern auch Werbung für dieses einzigartige Hochgebirge in der Mitte Europas und Anregung zu ihrer weiteren Erschließung.
Als großes Vorbild hat er die damalige Bergsteigerszene in der Hohen Tatra wesentlich beeinflusst. In den späteren Jahren hochgeschätzter Gelehrter und Verfasser von bedeutungsvollen kulturwissenschaftlichen Büchern, war er einer der wenigen deutschen Humanisten, die den Geist des Nationalsozialismus früh durchschauten und konsequent ablehnten. Martins Verdienste wurden im Jahre 1974 durch die Verleihung der Ehrenmitgliedschaft des Polski Zwi±zek Alpinizmu gewürdigt. Sein ehrendes Gedenken ist in der Tatra auch in den Namen Martin-Turm (Malé Solisko), Martin-Kamin (Komin Martina) an der Mengsdorfer Spitze und Martin-Route („Martinka“) an der Gerlsdorfer Spitze verewigt. Sein Bericht „Neue Touren in der Hohen Tatra“ erschien in dem „Jahrbuch des Schweizer Alpenclub“ 1908–09 und wird nun von uns – nach rund 100 Jahren – zum ersten Mal in der polnischen Übersetzung veröffentlicht. Herzlich gedankt sei Bergfreund Heinz Gröpel aus Hohenwart, der uns eine Kopie des Artikels aus eigener Büchersammlung freundlichst zur Verfügung stellte. Mehr über Alfred Martin im Heft 18 (2005) unserer „Biblioteczka Historyczna“.
Józef Nyka