JÓZEF NYKA
70 LAT TEMU
BITWA OCHOTNICKA
[Adam Bielski, Kazimierz Chełminiak]
Żołnierze z oddziału Białego: Adam Bielski "Giewont" i Kazimierz Chełminiak "As".
Fot. Józef Nyka "Szpis". Zdjęcie dotąd nie publikowane.

Copyright (c) 2014 by Józef Nyka


Tak zwana bitwa ochotnicka lub wojna ochotnicka w dniach 18–23 października 1944 r. była największą niefrontową operacją bojową na Podtatrzu i, jak się zdaje, jedną z większych akcji partyzanckich w kraju. Osobiste wspomnienia tych dni odeszły wraz z wymarłymi uczestnikami – dziś żyje nas już tylko dwóch czy trzech – walki mają jednak wcale bogatą literaturę. Zachował się – nie wiadomo na ile autentyczny – „Dziennik wydarzeń” kpt. Lamparta[1], później ukazało się kilka książek[2], kilka wspomnień i wiele artykułów. Całościowo przebieg działań próbowali ująć historycy, ponieważ jednak operacja ochotnicka była rozbita na szereg słabo udokumentowanych epizodów, a uczestników walk w porę nie wysłuchano, próby syntez nie mogą być udane. Teren walk był rozległy, a jego topografia obca partyzantom, stąd w opowieściach trudne do identyfikacji ogólniki w rodzaju „góra”, „grzbiet”, „potok”, „osiedle”. Poszczególne przekazy – nierzadko chełpliwe lub zgoła fabularyzowane – nie pozwalają ułożyć się w zwartą i logiczną całość, a czasem przeczą sobie wzajemnie. Autorzy opracowań wykreślają plany sytuacyjne walk, które są jednak tylko spekulacjami, gdyż ich twórcom brakuje wiarygodnych źródeł. Raczej na domysł rysowane są strzałki ruchów niemieckich. W relacjach i opisach tak siły wroga, jak i jego straty były powiększane, i to na różnych szczeblach wojskowej hierarchii. Dla własnej chwały te upiększone statystyki chętnie aprobowali weterani walk. Kiedy w r. 1999 w „Głosie Seniora” (nr 10) zakwestionowałem liczbę 72(150) zabitych Niemców i powołałem się na rejestry niemieckie...
Józef Nyka
 

GBH0000    41 (2014)
[brak_tresci]

PRZYPISY
 1. Dziennik mjr. »Lamparta« Juliana Zapały, dowódcy 4 batalionu 1 PSP AK nowotarskiego. Odpis Zbigniewa Faix-Dąbrowskiego Bohuna. Zeszyty Historyczne ŚZŻAK w Nowym Targu, nr 2, s. 2–8. Bez daty wydania.
 2.  Dwie ważne książki historyczne ukazały się w r. 2014 – na 70. rocznicę wydarzeń: — Dawid Golik: Żołnierze Lamparta. Historia IV batalionu 1. pułku strzelców podhalańskich AK. Kraków 2014, s. 602, liczne ilustracje. — Marek Zapała: Bohaterska Ochotnica 1939–1945. Kraków 2014, s. 206, 112 ilustracji. Pierwsza z książek zawiera syntetyczny i wnikliwie skomentowany obraz całych zmagań, druga m.in. teksty wspomnień „Krasnego” i „Ibisa”.
 3.  „As” to Kazimierz Chełminiak, brat wyżej wspomnianego Franka „Tygrysa”. W naszym czarnodunajeckim plutonie były oprócz tego dwie dalsze pary braci: Kargowie – Kazimierz „Biały” i Franciszek „Leszek” oraz Nykowie – Jan (Jasiek) „Pantera” i Józef „Szpis”. Wszyscy pochodziliśmy z Pałuk w Wielkopolsce.
 4.  W opisie wydarzeń z 19 października opuszczam nawiasową wstawkę „(W tej chwili Gerhard wskazuje palcem na kolegę robiącego łapankę w koszuli i mówi »Partisan!«)”. Jest to wtrącenie dodane podczas opisywania zdarzeń sprzed paru dni już w szałasie Za Groniówką („łapanka” to wyskubywanie z koszuli wszy).