Austriaccy glacjolodzy jako pierwsi ogłosili wyniki obserwacji lodowców w Alpach Wschodnich w roku ubiegłym. Zgodnie z przewidywaniami, był to dla alpejskiej pokrywy lodowej rok fatalny. Silna i długotrwała insolacja zdjęła z lodowców powłokę firnową, odsłaniając goły ciemnozielony lód. Ze 107 lodowców objętych corocznymi obserwacjami bądź pomiarami u wszystkich odnotowano znaczne a nawet duże ubytki długości i masy (wykres). Podobnie jak rok wcześniej, nie było ani jednego przypadku przyrostu substancji lodowej. Średnią stratę długości dla całej setki obliczono na 22,9 m (w r. 2002 12,4 m). Rekordowy ubytek -- minus 73,5 m -- wykazuje Sexegerten Ferner, za nim idą Niederjochferner (-64,2 m) i Gepatschferner (-62,6 m) -- wszystkie trzy w Alpach Ötztalskich. U 10 lodowców straty przekraczają 40 m. Słynna Pasterze w grupie Grossglocknera cofnęła czoło o 29,6 m, a jej miąższość zmalała o 6,6 m, co w stosunku do roku poprzedzającego oznacza zmianę w dół o 27%. Obserwowany od wielu lat Vernagtferner w Ötztalu miał w połowie XIX w. 14 km kw., dzisiaj ma 8,5 km kw. Jego grubość zmniejsza się dziś w tempie 1--2 m rocznie! Bardzo niekorzystne lato 2002 przyniosło w rejonie Alp Wschodnich wzrost średniej temperatury o 1,1°, lato 2003 potroiło tę wartość do +3,3°. Badacze uspokajają jednak, że wszystko już kiedyś było, a z objętych kronikami lat najgorszym było lato 1540 roku, kiedy słoneczny klimat śródziemnomorski utrzymywał się na północ od Alp od lutego do grudnia, a w Bazylei zanotowano w całym tym okresie tylko 10 dni z przelotnymi opadami.

Gromkim "Uraaa!" powitały rosyjskie strony internetowe wiadomość Nikołaja Zacharowa z Pamiro Ałaju, że jego zespół w pełnym składzie osiągnął szczyt Aksu (5350 m) i mimo wrednej pogody szczęśliwie powrócił do bazy. Alpiniści stanęli na szczycie w południe 23 lutego. 36 trudnych wyciągów nowej drogi, pierwsze zimowe przejście ściany pięknego 5-tysięcznika -- to efekt niemal trzytygodniowych zmagań i sukces na poziomie światowym, choć wpatrzony w El Capitana świat niewiele wie o innych górach. Na razie nie podano szczegółów przejścia. A oto lista członków ekipy Krasnojarskiego Kraju: J. Dymitrienko, A. Pugowkin, D. Cyganow, S. Czieriezow, A. Litwinow, P. Małygin oraz w trójce pomocniczej -- J. Głazyrin, W. Sawidiew i W. Cygankow. Kierownicy i trenerzy: N.N. Zacharow i W.W. Baliezin, lekarz A. Kuchariow. Wszyscy wspinacze, to niedawni "stołbiści", wychowankowie słynnych Stołbów w pobliżu Krasnojarska.

Po prawie pięciu latach przerwy ukazał się nowy numer 1/2004 czasopisma "Karkonosze", przed laty popularnego regionalnego miesięcznika. Nowym wydawcą pisma są Andrzej Ploch i Studio Wydawniczo-Typograficzne "Typoscript" z Wrocławia, zaś redaktorem naczelnym pozostaje bez zmian Jacek Jaśko. Planuje się, iż pismo będzie miało nieco inny niż poprzednio charakter. "Chcielibyśmy, żeby miejsce, jakim są fizycznie Karkonosze -- napisał do mnie w liście Jacek -- było punktem wyjścia do refleksji, dyskusji o istocie doznawania krajobrazu, przełożenia na kulturę, istotę świadomości, tradycji, dziedzictwa i wciąż nie uświadamianego bogactwa tego kawałka świata." Nowy numer, wydany jeszcze skromnie w formacie A5, poświęcony jest prawie wyłącznie fotografii. Zwracają uwagę wypowiedź znanego fotografa, Wojciecha Zawadzkiego: "Jestem fotografem, który przy okazji chodzi po górach" oraz artykuły Henryka Wańka "Cztery strony Śląska", Arkadiusza Cencory "Fotografia Karkonoszy do 1945 roku" i Adama Soboty "Karkonosze fotograficzne po 1945 roku". Cały zeszyt jest czarno-biały z wieloma znakomitymi i klasycznymi już fotografiami (m.in. takich autorów, jak Andrzej Lech, Tomasz Mielech czy Ewa Andrzejewska). W krótkim wspomnieniu odnotowano 10. rocznicę śmierci Waldemara Siemaszki, popularnego goprowca i kierownika "Samotni". Redakcja zaprasza zainteresowanych do współtworzenia nowego oblicza pisma. Oto adres: "Karkonosze", Dom Spotkań Kopaniec, Kopaniec 115; 58-512 St. Kamienica. Nakład pisma 1000 egz., cena 2,50 zł.

Do zamieszczonej w "Głosie Seniora" 1/2004 notki biograficznej chciałbym dorzucić kilka dalszych szczegółów. Ryszard Wojna urodził się 2 lipca 1920 r. w Sanoku, mieszkał potem w Zakopanem, gdzie uczęszczał do gimnazjum w "Lilianie" (matura 1938). Po maturze zapisał się na studia w UJ, kontynuował je (ekonomię) we Francji w Grenoble, nie zrobił jednak dyplomu. W posiadanych przeze mnie odręcznych notatkach pisze, że Tatry poznał jako uczeń gimnazjum, a za głównego partnera wspinaczkowego podaje Zbigniewa Kubińskiego. Ze swoich dróg wymienia Stanisławskiego na zachodniej ścianie Kościelca, filar Leporowskiego "oraz większość dróg w skali trudnej i b. trudnej w rejonie Hali Gąsienicowej w latach 1937--39". Zachodnia Kościelca i Filar Leprowskiego bardzo się wówczas liczyły. Z zimy 1938--39 wspomina kilka wejść w rejonie Koziego Wierchu, a także nieudaną próbę I wejścia zimowego północną ścianą Gąsienicowej Turni. Z wejść alpejskich wymienia La Meije (3900 m) i Les Ecrins (4100 m) w r. 1941. Od siebie dodam, że od r. 1936 należał do taternickiej grupy Makolągw -- Sekcji Turystycznej Harcerskiego Klubu Narciarskiego w Zakopanem, od 1939 był też członkiem uczestnikiem KW, a w latach 1938--39 członkiem AZS Kraków. Dobrze jeździł na nartach -- m.in. po Tatrach Wysokich i Czerwonych Wierchach, startował też w harcerskich biegach zjazdowych. W dniu 1 kwietnia 1940 opuścił Polskę wraz z trzema kolegami. Ten epizod jest mi dobrze znany, gdyż osobiście odprowadziłem ich na nartach z Hali przez Zawrat do Gładkiej Przełęczy, w Żlebie Zawratowym asekurując ich liną z uwagi na duże niebezpieczeństwo lawinowe. Dalej jechali na nartach i szli przez Niżnie Tatry na Węgry -- według szczegółowego planu, który dla nich sporządziłem na podstawie map. W notatkach pisze o sobie, że jako żołnierz 1 p.s.p. odbył kampanię wrześniową, później zaś uczestniczył w kampanii francuskiej i "polskim ruchu oporu we Francji". Muszę dodać, że jako dziennikarz Rysio nie grzeszył brakiem fantazji. Wątpliwy dla mnie jest jego udział w kampanii wrześniowej -- z całą pewnością nie służył w wojsku, a dla ochotników w 1939 r. nie było ani broni ani czasu na zaciąg. W powojennych wywiadach opowiadał, że uciekając z kolegami z Polski, z Gładkiej Przełęczy zrzucili lawinę na ścigający ich patrol niemiecki, co jest oczywiście kompletną bzdurą: żaden Niemiec nie pojawił się wtedy na naszej drodze, nie mówiąc o technicznej stronie takiej operacji.

Omawiając wejście Walerija Babanowa i Jurija Koszelenki na Nuptse East, napisaliśmy w GS 11/03, że jurorzy Złotego Czekana nie będą mieli tym razem łamania głowy, komu tę zaszczytną nagrodę przyznać. I nie pomyliliśmy się: laureatami XIII edycji Piolet d'Or zostali właśnie dwaj bohaterowie z Nuptse. Uroczystość wręczenia odbyła się z wielką pompą 6 lutego w salach Alpes Congres w Grenoble, poprzedzona cocktailem wydanym przez burmistrza. Wśród honorowych gości był prezes FFME, Jean Paul Peeters, w skład Jury wyłonionego przez GHM i "Montagnes Magazine" wchodzili: Jean Troillet (przewodniczący), Hubert Giot (prezes GHM), Philippe Descamp, Adriano Favre, Guy Chaumereuil, Leslie Fucsko oraz Mike Fowler i Paul Ramdsen -- laureaci Piolet d'Or 2002. Rozpatrzono 7 wielkich realizacji -- filar Nuptse górował zdecydowanie nad wszystkimi: wysokość 2200 m, trudności VI/WI6/M5/A3-A4, na końcu wejście na dziewiczy szczyt 7803 m, jeden z ostatnich tej klasy dotąd niezdobytych na świecie. Ten wielki problem himalajski był obiektem kilkunastu poważnych prób, m.in. Jeffa Lowe i Marka Twighta w r. 1986 (do 6700 m) oraz Christopha Moulina i Michela Fauqueta w 1994 (do7400 m). Zmagania rosyjskiej dwójki w jesieni 2003 śledziliśmy z uwagą w "Gazetce Górskiej" -- finał omówiony został w jej odcinku GG 11/03 z 5.11.2003. Złoty Czekan jest obecnie najbardziej prestiżową z międzynarodowych nagród przyznawanych alpinistom za "wyczyn roku".

Podczas wiosennych wypraw i wędrówek w Nepalu czekają nas spotkania z krajobrazem Himalajów i interesującym folklorem szerpańskim, ale i -- na to cieszymy się najmniej -- bojówkami partyzantki maoistowskiej. Co jakiś czas słyszymy zapewnienia rządowe, że sytuacja się uspokaja, że wszystko jest pod kontrolą, tymczasem zbrojny ruch komunistyczny wciąż rośnie w siłę i zdobywa coraz to nowe obszary. W gazetach nepalskich wiadomości o dziesiątkach zlikwidowanych maoistów przeplatają się z informacjami o ofiarach w ludziach ponoszonych przez siły rządowe. Himalaistów i turystów bojówki te nie atakują, ale od jakiegoś czasu nakładają na nich pieniężne kontrybucje. Pobierane kwoty nie są wielkie (przeważnie 10--30 dolarów), a ich inkasowanie ma pozory zorganizowanych działań. Stawka jest w danym rejonie stała, a płacący haracz otrzymują stosowne pokwitowania, które wśród trekerów stają się cennymi suwenirami. Podróżując latem po Indiach, poznałem niemieckiego podróżnika nazwiskiem Rost, który w portfelu miał takie pokwitowanie i chwalił się nim. Opowiadał, że był świadkiem bitwy partyzantów z siłami porządkowymi, z udziałem helikoptera bojowego, a kule gęsto padały w pobliżu hoteliku, w którym mieszkał. Pozwolił mi zreprodukować posiadany kwit -- z rządkiem dostojnych patronów i profilem tow. Mao na pierwszym planie (zdjęcie).

Mamy co prawda zdjęcie Rubii w gustownych goglach, ale nie udało nam się uzyskać zgody autora na jego publikację. Na naszej fotce goldenka "Tygrys" z Falenicy -- nie w mroźnych górach, lecz w ciepłym piasku nad morzem. Jej rekord wysokości ogranicza się do 10 pięter w bloku przy ul. Staffa w Warszawie -- co prawda bez sprzętu tlenowego, ale za to z pomocą windy.

W Rosji (a ostatnio nie tylko w Rosji) duże zainteresowanie budzi wspinaczka 6 alpinistów z Krasnojarska i Jekaterynburga, robiących nową drogę na słynnej północnej ścianie Aksu (5350 m -- zdjęcie) w Pamiro-Ałaju. Oderwali się oni od ziemi 3 lutego, robiąc średnio po 1--2 wyciągi dziennie i stopniowo przesuwając platformy biwakowe. W górnej części ściany na 3 dni przygwoździła ich niepogoda, 19 lutego byli już w baszcie szczytowej, mając za sobą 29 bardzo trudnych wyciągów. W tych dniach powinni zameldować się ze szczytu. Ściana jest znana od przeszło 20 lat i ma ok. 10 dróg i dużych wariantów. Nowa droga, w całości oryginalna, rozwiązuje problem "luster" (gładkich płyt) między drogami Kawunienki i Popowa. Wspinacze porównują ją ze swoją drogą ("Krasnojarskij Marszrut") na ścianie Trolli w Norwegii: tamta ma 1100 m wysokości i kulminuje w P. 1750 m, Aksu -- 1750 m wysokości i szczyt 5350 m, gdzie wysokość nawet przy dobrej aklimatyzacji daje się mocno we znaki, zwłaszcza przy wielodniowym pobycie. Nieporównanie ostrzejsze są w Pamiro-Ałaju warunki klimatyczne. Przejście odbywa się w ramach czempionatu Rosji "w klasie wejść technicznych". W składzie 9-osobowej ekipy są zarówno doświadczeni alpiniści, jak i obiecujący młodzi kandydaci do przyszłych wejść wielkościanowych. Kierownikiem jest Nikołaj Zacharow, trenerem W.W. Baliezin. Równolegle jedną ze starych dróg (pierwsze przejście zimowe) wspina się osobny zespół ze Świerdłowska.

Kiedy ten Jurek wszystko to robi, zwłaszcza że nadal pracuje zawodowo? Jeszcze nie zdążyliśmy przetrawić jego "Karakorum zachodniego" zamieszczonego w ostatnim "Taterniku" (1/2004), a już mamy na biurku kolejne opracowanie -- typowy walowski samizdat, w technice niedrogiego kserografu: Tagas Group w południowej części sekcji Masherbrum Mountains w Karakorum Centralnym. Temat pasjonujący i krzepiący zarazem -- radość budzi konstatacja, że tak dzikie i niezdeptane góry jeszcze na świecie są. Autor nadaje grupie (podgrupie) nazwę, a poszczególne szczyty i turnie opatruje numerkami (1--200), gdyż są one bezimienne, przynajmniej na mapach. Co gorsza, nie mają wysokości -- najwyższe Wala szacuje na 6200 m. A jest to prawdziwy raj dla wielkościanowych wspinaczy skalnych: ostre, stromościenne igły z granitu lub granodiorytu, podobne do tych w grupach Paiju czy Trango, przy czym każda nowa droga ma szansę zakończyć się wejściem na nietknięty stopą ludzką szczyt (rysunek). Zdumienie budzi fakt, że chociaż wcale nie ukryte w głębi Karakorum, lecz stosunkowo łatwo dostępne z osiedli leżących w dolinach rzek Hushe i Saltoro, nie przyciągnęły dotąd sportowych eksploratorów, którzy wolą widać obiekty pocięte drogami, ale o ustalonej już sławie. A swoją drogą, to grzech, że tak pionierskie opracowanie ukazuje się tylko w języku polskim, co z góry skazuje je na wegetację poza światowymi bibliografiami. Angielskie cytaty z obcych publikacji i drobne wstawki w tym języku nie są żadnym rozwiązaniem. Może PZA wysupłałby parę złotych na dokonanie przekładu i wydanie angielskiej wersji broszury, choćby na takim samym skromnym poziomie?

Przesyłam serdeczne pozdrowienia z Patagonii. Naszej trójce (Krzysztof Belczyński, Bogusław Kowalski i Wojciech Wiwatowski) udało się zrobić nową drogę środkiem wschodniej ściany Torre Sud. VI(big wall) A4, VI+, śnieg i lód 55-60, długość drogi około 1100 metrów. Przepraszam za lakoniczność informacji -- szczegóły powinny się pojawić na stronie Klubu Wysokogórskiego Toruń.

W dniu 15 lutego 2004 roku w zakopiańskim szpitalu zmarł Piotr Michalczyk, prezes Krakowskiego Klubu Alpinistycznego. Piotr (zdjęcie) uległ kilka tygodni temu wypadkowi lawinowemu podczas podejścia pod filar Wielkiej Turni w Dolinie Małej Łąki (GS 01/04). Dwaj jego towarzysze wydobyli się ze zwałów śniegu o własnych siłach. Sprawna akcja kolegów wspinaczy będących świadkami wypadku, jak i ekipy TOPR, pozwoliły na odnalezienie zasypanego i przywrócenie akcji serca w przeszło 40 minut po zejściu lawiny. Niestety, stan Piotra pozostawał wciąż krytyczny i mimo kilkutygodniowych wysiłków lekarzy nie udało się Go uratować.