W poprzednim numerze omowilismy krotko historie tzw. Korony Ziemi. Konkurencja o wiele lat starsza jest kompletowanie wejsc na 4-tysieczne szczyty Alp. Jak wiadomo, jedynym do tej pory Polakiem, ktory dorobil sie takiej serii, byl Jerzy Hajdukiewicz w latach 1942–80. Dobrze pamietamy, jakie to byly czasy i jakie problemy z wyjazdami na Zachod – polityczne i finansowe, sukces naszego przyjaciela musi wiec byc oceniany takze, a nawet glownie pod tym katem. W dniu 14 pazdziernika 1999 w TV obejrzelismy program, w ktorym poznalismy innego naszego amatora zdobycia – uzyjmy tego obrazowego okreslenia – korony Alp. Jest nim Andrzej Kurowski z Warszawy, ktory skompletowal juz 52 z ogolem – jak mowi – 60 czterotysiecznikow, z reszta zas chce sie uporac w roku 2000. Jego zamierzeniem jest poprawic rekord Hajdukiewicza, przynajmniej pod wzgledem czasu trwania calej operacji. Problem jednak w tym, ze Jurek zrealizowal serie minimalna (57 szczytow), juz wowczas zadowalajaca tylko niektorych eksperetow, o czym pisze w "Taterniku" 2/1981 (s. 52). Pierwsza monografia 4-tysiecznikow Alp ukazala sie w r. 1923 w opracowaniu Karla Blodiga ("Die Viertausender der Alpen"), a ostatnio wznawiana byla w przerobce Helmuta Dumlera, ktory z niej w koncu wyparl wlasciwego autora (Helmut Dumler, Willi P. Burkhardt: "Die Viertausender der Alpen", 1989). Poreczny przewodnik po 4-tysiecznikach wydal Richard Goedeke ("4000er. Die Normalwege", 1990) – przetlumaczono go na kilka jezykow, w tym roku na hiszpanski. Obaj autorzy opisywali wejscia na ok. 60 szczytow, choc pelna liste wynioslosci tego rzedu szacowali na przeszlo 150. Wlosi Lorenzo Bersezio i Piero Tirone opracowali przewodnik "Scialpinismo quota 4000" (1989). Kolekcjonowanie gor tej klasy ma tez wczesniejsza polska historie. "Taternik" 5–6/1931 w notatce "Czterotysieczne szczyty alpejskie" (s. 148) omawial te konkurencje i podal polskich rekordzistow: Adama Karpinskiego (19 szczytow z lat 1925–27) i Edwarda Janczewskiego (12 szczytow 1910–1919). Ogolna liczbe szczytow redakcja ustalala trafnie na 85 – z tego 73 w Alpach Zachodnich i 12 w Centralnych.

W konczacej sie dekadzie kompletowanie 4-tysiecznikow objelo setki jesli nie tysiace ludzi i problem ich faktycznej liczby nabral szerszego znaczenia. W r. 1992 z inicjatywy Club Alpino Italiano zostala powolana miedzynarodowa komisja, ktora w 1993 sporzadzila szczegolowy wykaz samodzielnych szczytow tej klasy – w liczbie 82, a wraz z wybitniejszymi wierzcholkami bocznymi – 128. Selekcji dokonano wedlug scisle okreslonych kryteriow morfologicznych, lista zas uzyskala oficjalna homologacje UIAA i jest aktualnie obowiazujaca. Publikowaly ja z wszystkimi szczegolami czasopisma gorskie. Tak wiec kol. Andrzej Kurowski ma jeszcze przed soba sporo pracy, z czego powinien byc zadowolony, gdyz – jak wspomnial – gory ciagna go z wielka sila i trudno mu usiedziec w domu. A jesli chodzi o rekord czasu zaliczenia calej serii, nalezy on – czy dzis jeszcze? – do Anglikow Morana i Jenkinsa, ktorzy z 75 czterotysiecznikami uporali sie w dniach 22 VI – 13 VIII 1993, przy czym kilku wejsc dokonali trudnymi drogami, np. na Dent d'Hrens slynna polnocna sciana. Od szeregu lat kolekcjonowane sa tez 4-tysieczniki poszczegolnych krajow – droga ankiet ustalono na przyklad, ze do r. 1993 pelna serie "Szwajcaria" skompletowalo co najmniej 1200 osob. (jn)

W naszym pieknym sporcie tyle sie obecnie na swiecie dzieje, ze nawet pobiezny przeglad nie jest juz mozliwy. Baskijka Josune Bereciartu jest pierwsza kobieta, ktora przeszla 3 drogi o trudnosci 8c. Wsrod 9 pan, ktore maja w dorobku drogi 8b+ tabele wymieniaja tez Iwone Gronkiewicz – na drodze o wdziecznej nazwie "Ekspozytura Szatana"; dziewiata jest od 16 czerwca 1999 Hiszpanka z Katalonii, Leire Agirre. Droge o trudnosciach 8b (5.13d) jako pierwsza kobieta na swiecie on sight pokonala 11 kwietnia 17-letnia Amerykanka Katie Brown. Byla to droga Omaha Beach w Red River Gorge – 40 m wysokosci z przewieszka o wychyleniu 45*.

Sporo nowosci przyniosl rok 1999 z Dolomitow. O wyczynie Catherine Destivelle pisalismy w poprzednim numerze. Na polnocnej scianie Cima Grande di Lavaredo Kurt Astner i Kurt Brugger zrealizowali direttissime "Iso 2000", oceniona na 7a. Na Cima Ovest slynny Bubu (Mauro Bole) zrobil pierwsze klasyczne przejscie pokonujacej okapy direttissimy "Via Couzy" Desmaisona (8a+, 8b). "Wszystko wskazuje na to, ze jest to dzis najciezsza droga calych Dolomitow" – pisze "Alp" 12/99. W Alpach kolejne sezony dorzucaja setki wysokiej klasy nowych drog – jak sie w tym klopotliwym bogactwie rozeznac? Na polnocnej scianie Eigeru Robert i Daniela Jasperowie zrobili – rotpunkt! – nowa droge, nazwana "Symphonie de Libert" z trudnosciami siegajacymi IX stopnia (dziesiata droga Roberta na tej pocietej drogami scianie, trzecia z udzialem Danieli). W polnocnym murze Grandes Jorasses przybyly trudne solowe drogi Babanowa (na Pointe Whymper, GS 11/99) i Lafaille'a (na Pointe Croz – w monolicie hakowka A4). Przez obryw Petit Dru (ten sprzed dwoch lat) druga droge (6c, A3) wytyczyl austro-niemiecki zespol o wegierskich nazwiskach. Wiele trudnych i calkiem pokaznych drog (500 m i wiecej) wyszukano na scianach wysp srodziemnomorskich, m.in. Sardynii ("Hotel Supramonte" 11 wyciagow, 8b).

Skalne szalenstwo ogarnia wszystkie gory swiata. W Patagonii na wschodniej scianie Torre Central del Paine jest juz 8 drog. Ludno bylo w grupie Fitz Roya (kilka nowych drog). W Cordillera Huayhuash Carlos Buhler i Marc Price wyjasnili zagadki zachodniej sciany Siula Grande (1000 m wspinania, duze trudnosci lodowe), znanej z przygody Joe Simpsona w r. 1985. W Cordillera Blanca kilka efektownych problemow rozwiazaly mlode zespoly slowenskie (m.in. na Huantsan, Chacraraju). Odkrywane sa coraz to nowe sciany. W Sierra di Chihuahua w Meksyku Cecilia Buil i Carlos Garcia Ayala zrobili 20-wyciagowa droge, siegajaca stopnia A4. (Zwrocmy uwage na rosnacy udzial pan w ekstremalnych przejsciach). W Ameryce jak zwykle wiele mowilo sie o Yosemite, gdzie mlody Tommy Caldwell przebiegl klasycznie slynna Salath Wall (5.13b), a Dean Potter i Hans Florine polaczyli w dwie solowe lancuchowki Half Dome i Nose – obaj w czasie krotszym niz 20 godzin. Na Alasce Jim Bridwell (55 lat!) z tow. przeszedl nowa droge na zachodnim filarze Bear's Tooth (1500 m, VII, 5.9, A3+). "Eldorado" malego Babanowa wspomnielismy w GS 11/99. Niezrazeni zimnem i odludziami, alpinisci ostro dzialali na Grenlandii, Ziemi Baffina, Antarktydzie.

W Karakorum ogromne skalne drogi meldowane sa nie tylko ze znanych scian Trango (dwa imponujace rozwiazania), Latokow, Ogre, lecz takze z dotad bezimiennych i nie pomierzonych 1000–1500-metrowych pionowych turni. W Himalajach wyroznia sie hiszpanska "Millenium Catalonian Route" na NE scianie Thamserku (1600 m, VII-, 5+), zrealizowana 25 i 26 kwietnia w ataku non-stop. Pilnie nadrabiaja swe zapoznienia Rosjanie. W dniach 17–27 maja 1999 we czworke wytyczyli direttissime polnocnej sciany Thalay Sagar na prawo od drogi australijskiej z r. 1998 (7b, A3, tylko 4 spity). Nie zaniedbuja tez Pamiru, Tien-szanu, Fanskich Gor. Do drog na slynnej polnocnej scianie Korony nowa dorzucil w solowym ataku Kazach, Aleksander Ruczkin (6a, A4, odcinki trudnego lodu), wslawiony w lutym droga "Zimnyj Wojaz" na Grand Capucin w Alpach.

Tej zimy po raz pierwszy ruszy Puchar Swiata we wspinaniu po kaskadach lodowych (Ice World Cup, IWC). W czasie od 14 stycznia do 12 marca 2000 przewidziano 6 spotkan w atrakcyjnych centrach zimowych: Pitztal w Austrii, Courchevel we Francji, Cortinie d'Ampezzo, Chamonix-Mont Blanc, Kirowie w Rosji i Are w Szwecji. Jakie jeszcze nowosci przyniesie nam ten niezwykly rok dwutysieczny? To okaze sie juz niebawem...