JÓZEF NYKA
Zdzisław
Dziędzielewicz-Kirkin
[Zdzisław Dziędzielewicz, Mały Kościelec]
Zdzisław Dziędzielewicz na grani Małego Kościelca w marcu 1954 r.,
w dni alpiniady zimowej. Fragment fotografii prasowej.
  
Redakcja: Monika Nyczanka

Copyright (c) 2012 by Józef Nyka

ZDZISŁAW DZIĘDZIELEWICZ-KIRKIN[1]
Każda rozmowa ze Zdzisławem Dziędzielewiczem to była żywa lekcja historii polskiego taternictwa. Pamięć miał godną pozazdroszczenia, toteż wracały z dawnych lat osoby, miejsca, zdarzenia, anegdoty. Z 94 lat życia, bez mała 80 wypełniły mu góry: Beskidy, skałki, Tatry, ale także Kaukaz i Alpy. Urodzony 25 września 1916 r. we Lwowie, był wnukiem przyrodnika Józefa Dziędzielewicza[2], a synem Witolda i Eugenii z domu Kirkin. We Lwowie oprócz Józefa znany był jego brat czy kuzyn, dr Antoni Dziędzielewicz (1854–1935), prezes Związku Adwokatów Polskich i redaktor czasopism prawniczych, wyspecjalizowany w etyce zawodu adwokackiego, przy tym wybitny działacz społeczny, zasłużony m.in. dla „Sokoła”. Matka pochodziła z rzeszowskiego. Wyemancypowana i wielostronnie uzdolniona, zapisała się na...
 

GBH0000    35 (2012)
[brak_tresci]

PRZYPISY
 1. ↑ Pierwsze strony tego opracowania w ostatnich miesiącach życia (29 V – 1 VI 2010) odczytali Zdzichowi opiekunowie z KW w Gliwicach, m.in. Elżbieta Olejarczyk-Baranek i Tomasz Baczkowski. Zdzisław wniósł drobne poprawki, a kilka wątków rozwinął. Tych rozszerzeń nie uwzględniamy tu z braku miejsca, może przydadzą się komuś w obszerniejszej wersji biografii.
 2. ↑ Prawnik Józef Dziędzielewicz, uczeń prof. Maksymiliana Nowickiego, przyjaciel Łomnickiego, Wajgla, Wierzejskiego, entomologią zainteresował się ok. 1865 r., pierwszą pracę o siatkoskrzydłych ogłosił w r. 1867 w Sprawozdaniu Kom. Fizjograficznej c.k. Tow. naukowego Krakowskiego. W Tatrach bywał m.in. 1891 i 92. Duży biogram zamieściło Sprawozdanie Kom. Fizjograficznej 1918–20 s. XLIV, ma też hasło w PSB.
 3. ↑ Józef Nyka: Jan Staszel 1915–2003, „Głos Seniora” 2/2003.
 4. ↑ Jerzy Hajdukiewicz (1918–1989): „Góry mojej młodości”, 1988, s. 288. Pożegnanie autora: Józef Nyka (jn) „Dr Jerzy Hajdukiewicz”, „Głos Seniora” 7/1989 i „Taternik” 1/1991, s. 53.
 5. ↑ Pożegnanie: J. Nyka: „I Jano poszedł w niebieskie hale”, „Głos Seniora” 5/1997.
 6. ↑ Harcerski wątek w biografii Zdzicha przedstawia Barbara Morawska-Nowak w studium „Przez harcerstwo do taternictwa. Sylwetka Zdzisława Dziędzielewicza-Kirkina”. „W ostatnim roku życia Zdzicha – mówi – gdy leżał już w zakładach opiekuńczych, bywałam w jego mieszkaniu i porządkowałam jego papiery. Rozmawiałam z nim i spisywałam wspomnienia. Wzięłam też udział w konferencji Muzeum w Gliwicach na temat dziejów harcerstwa w tym mieście. W gotowej do druku pospotkaniowej książce ukaże się mój wyżej wspomniany artykuł (2012, ss. 253–268). Tytuł książki: Z dziejów harcerstwa w Gliwicach.”
 7. ↑ Zdzich wspominał: „Pierwsze schronisko TT(PTT) stało nieco na ukos naprzeciwko obecnej stacji PIHM, po drugiej stronie dróżki, na samym brzyzku. Pozostała po nim wyrównana płasienka i ślady kamiennych schodków, prowadzących w dół w kieunku „Murowańca” (list z 26 III 1994).
 8. ↑ Zdzisław Dziędzielewicz-Kirkin: „Początki TH w Zakopanem”. „Głos Seniora” marzec 1989, s. 1–3, poprawki z listopada 1999. Internet: „Gazeta Górska” 24 IX 2006.
 9. ↑ Zdzisław Kirkin-Dziędzielewicz: „Pierwszy dzień wojny”, „Taternik” 3–4/1963, s. 101–105. Artykuł został skrócony i przerobiony redakcyjnie. Większy ołówkowy manuskrypt, zatytułowany „Droga przez Matkę Boską”, zachował się w zbiorach J. Nyki i zasługuje na osobne wydanie.
10. ↑ Franciszek Ciesielka (Szczawnica) „Zapomniane ścieżki” „Podhalanka” 1979 (Jednodniówka Zw. Podhalan) s. 29: „W końcu października zjawia się na terenie powiatu Nowy Targ znany mi osobiście porucznik W.P. Henryk Radosik [błąd], który pod pseudonimem 'Herfurt' zakłada pierwszą grupę podziemnej armii pod wezw. 'Orzeł Biały', która zresztą wkrótce przekształca się w Związek Walki Zbrojnej”.
11. ↑ Józef Nyka (jn): „Ryszard Wojna”, „Głos Seniora” 1/2004.
12. ↑ Protokół z I plenarnego zebrania Prezydium Komisji Taternictwa Zarządu Głównego PTTK, odbytego w Warszawie w dniu 17 maja 1953 r. Przewodniczącym Komisji został dr Włodzimierz Marcinkowski, sekretarzem T. Kerc, a jednym z dwu członków Andrzej Pietsch.
13. ↑ Józef Nyka: „Sztafeta na Orlej Perci”, Biblioteczka Historyczna „Głosu Seniora”, 1998.
14. ↑  Arno Puškáš: Horná Kežmarská štrbina – December 1956. „Krásy Slovenska” 2/1957 s. 56–58.
GBH0000  ZDZISŁAW DZIĘDZIELEWICZ-KIRKIN 35 (2012)
Born on 25 September 1916, he began climbing in the 1930s. His fervour for the outdoors began when he was a child. Growing up near the mountains he hiked extensively. During his adolescent years Zdzisław along with his friend Zbigniew Kubiński, founded a climbing group called Makolągwy. In 1936 they started rock climbing, making a series of fine ascents. During world war II he worked short in the German sawmill “Hobag” and later in a German air force anti-gas defence school. For his 4 friends he organized a ski escape from occupied Poland. He accompanied them via the Zawrat Pass until the border. In autumn 1941 he went with the anti-gas school to Lemberg (Lwów, now Lviv) and later to the Ukrainian town Kamyanske. In the Tatra Mountains amongst his memorable climbs are the famous “Dziędziel” route on the Kościelec SW face (1939), the Świerz Chimney direct (1939), the SW ridge of Żabia Lalka (1946) and the first winter ascent of the Drège Chimney on the Granaty Peaks (1953). In 1957 Zdzisław headed to Caucasus to try his skill at ice routes. On 10 September 1957 he climbed the lower top of Elbrus (5621 m, first Polish ascent). Since 1960 he visited the Alps, where he introduced the young Wanda Rutkiewicz. In 1964–65 he took her for a variety of climbs in the Austrian Alps and in the Dolomites. Living at Gliwice, Zdzisław climbed extensively in the juraic limestone crags, his lifelong passion was skiing and ski mountaineering. He was keenly interested in teaching mountaineering and extreme skiing. Being member of the Management Committees of the Klub Wysokogórski he was involved in the founding of the Silesian sections of Katowice and Gliwice. Zdzisław was among the most respected “taterniks” Polands. He was honorary membeer of the Klub Wysokogórski (1965) and the Polskie Tow. Tatrzańskie (1995). Professionally, he was an ingeneer, and served for many years in the Biprohut at Gliwice. He was a man with an outlook and opinions which often revealed a refreshing unorthodoxy. He died on September 21, 2010 as the last of the great Polish pre-war climbing masters.