ALFRED MARTIN
Nowe drogi w Tatrach
1908
 
[Polnocne sciany Jaworowych Szczytow]
Polnocne sciany Jaworowych Szczytow z Doliny Zadniej Jaworowej.
Fot. Janusz Chmielowski
  

Copyright (c) 2009 by Jozef Nyka


Wejscie w r. 1905 na Zabiego Konia zamknelo w Tatrach epoke zdobywania dziewiczych szczytow. Uwaga elity wspinaczkowej zwrocila sie ku „problemom” sportowym, glownie czekajacym na zauwazenie wielkim graniom i scianom. Do grona pionierow nowego pradu nalezalo paru taternikow z Niemiec, a wsrod nich pochodzacy z Luzyc i studiujacy a pozniej pracujacy naukowo we Wroclawiu Alfred Martin. Znal on Alpy, ale zakochal sie w Tatrach, w ktorych w r. 1908 bawil po raz pietnasty. Wspinal sie w towarzystwie rodakow – latem i zima, duzo przy tym – co wazne – o Tatrach pisal, przez kilka lat w czolowych gorskich periodykach Niemiec i Austrii pelniac role kronikarza taternictwa. W zeszycie 18 naszej Biblioteczki Historycznej opublikowalismy przeklad jego artykulu „Winterliche Bergfahrten in der Hohen Tatra”, ogloszonego w „Osterreichische Alpenzeitung” 1907. Poprzedzilismy go krotkim zyciorysem Martina, postaci – chociaz dzialal w Tatrach tylko pare lat – mocno wpisanej w historie taternictwa poczatku XX wieku. Swoja literacka relacje z dwoch wyrozniajacych sie wspinaczek lata 1908 zamiescil on w tomie 44 „Jahrbuch des Schweizer Alpenclub” (1908–1909). Chodzilo o wejscia graniowe i scianowe w masywach Mieguszowieckich i Jaworowych Szczytow. Nowe drogi z uznaniem przyjely kregi polskie a „Taternik” z 1 pazdziernika 1908 ujal je w krotkie noty:

16. VIII. Dr. Martin i dr. Rumpelt pierwsze przejscie z Przeleczy Mieguszowieckiej na Szczyt Mieguszowiecki (droge te powtarza z pewnymi odmianami J. Jankowski z J. Marusarzem).
30. VIII. G. Komarnicki i dr. Martin pierwsze przejscie pn. sciany Jaworowego Szczytu, pierwsze przejscie grania z Jaworowego na Maly Jaworowy (2386 m) i zejscie z tegoz do Jaworowej Doliny.

Techniczne opisy obydwu przejsc ukazaly sie w „Taterniku” 1908 s. 91–92 oraz w rocznikach Akademischer Alpenverein Berlin (1908, s. 23) i Akademischer Alpenverein Leipzig (1908–09 s. 128). Cenna relacja szwajcarska – mimo iz zawierala pelne uznania slowa o taternictwie polskim i ze Kordys dostrzegl w niej jeden z najlepszych artykulow, „jakie sie kiedykolwiek o Tatrach ukazaly w obcej literaturze” – nie zostala nigdy przyswojona czytelnikom polskim. Po stu latach publikujemy ja w pierwszym polskim przekladzie – z rocznika SAC wypozyczonego nam z wlasnych zbiorow przez pana Heinza Gropela z Hohenwart w Niemczech. W tlumaczeniu nazwy niemieckie zastepujemy wspolczesnymi nazwami polskimi, oryginalne zachowujac w nawiasach. Typowe dla stylu Martina liczne rownowazniki zdan w kilku miejscach rozwijamy, dodajac domyslne podmioty lub orzeczenia. Ozdoba artykulu – pisanego w kontakcie z Januszem Chmielowskim – jest seria 13 trafnie dobranych zdjec autorstwa J. Berwinskiego, J. Chmielowskiego, M. Dudryka, K. Jordana, Z. Klemensiewicza, St. Krygowskiego, J. Maslanki i J. Szabo. Pokazywaly one tereny dzialania autora, mialy jednak zarazem duze znaczenie jako promocja nieznanych zachodnim czytelnikom Tatr. Dla polskiego odbiorcy sa mniejsza atrakcja, dlatego wiekszosc z nich pomijamy, tym bardziej, ze nasza technika reprodukcyjna jest wiecej niz skromna. Wspinaczke graniami na Mieguszowiecki Szczyt opisal tez Hermann Rumpelt w „Osterreichische Alpenzeitung” z sierpnia 1909 r., co odnotowal „Taternik” z 1 pazdziernika 1909 roku.
Jozef Nyka
 

GBH0000    29 (2009)
[brak_tresci]

PRZYPISY
 1.  Prosze porownac coroczne zestawienia nowych drog w Tatrach, ktore publikuje w „Osterreichische Alpenzeitung”.
 2.  Chcialbym tu wskazac krotko na moje wczesniej w innych miejscach oglaszane publikacje o moich nowych drogach lub wartych uwagi przejsciach zrealizowanych w latach 1905–1908: „Osterreichische Alpenzeitung” 1906 i 1907, „Alpinismus und Wintersport” 1907, „Zeitschrift des Deutschen und Osterreichischen Alpenvereins” 1908, IV. und V. Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Berlin, VIII. Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Leipzig, „Taternik” 1907, „Nemzeti Sport” 1908.
 3.  Krotenseescharte – tak nazwalismy szczerbe pomiedzy Jaworowym Szczytem a Malym Jaworowym Szczytem, na ktorej stanelismy jako pierwsi w trakcie przejscia z jednego szczytu na drugi. Wprowadzona w przeszlosci do literatury przez Karla R. von Englischa nazwa »Bernhard-Julg-Scharte« nie ma zadnego uzasadnienia, poniewaz Englisch w tej szczerbie nigdy nie stanal zas pan Bernhard Julg nie mial z turystyka tatrzanska zadnych zwiazkow, tyle tylko, ze byl wujem pana Englischa! -- Dodatek tlumacza: Oryginalny polski odpowiednik wprowadzila rownolegle redakcja „Taternika” (1908, s. 91). Nazwa Rozdziele pojawia sie m.in. w Beskidach, zwykle dla rozwidlen grzbietow. Przelecz tej nazwy mamy w Malych Pieninach. Slowacy przyjeli pozniej forme Javorove sedlo, co w r. 1935 Frantisek Kroutil zmienil na „Javorova spara” (dzis skara).
 4.  Po szczegoly calej tury odsylam do opisu drogi zamieszczonego w V. Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Berlin i w VIII Jahresbericht des Akademischen Alpenvereins Leipzig. Dodatek tlumacza: Polski opis techniczny wraz ze szkicem zamiescil „Taternik” 1908 s. 91–92.
GBH0000  SOMMER 1908 IN DER HOHEN TATRA 29 (2009)
Bis 1905 waren alle wichtigeren Gipfel der Hohen Tatra erstiegen, es kamen die schwierigen Anstiege durch Wande und Grate an die Reihe. Polen, Ungarn, Deutsche waren die Wegbereiter der neuen Richtung. Zu den erfolgreichsten Erschliessern gehorte der breslauer Student, Alfred Martin. Als Bergsteiger vorwiegend in den Alpen tatig, in den Jahren 1904–08 besuchte er auch oft die Hohe Tatra, wo ihm zahlreiche Neuanstiege und Wintererstbesteigungen gluckten. Als Standquartier dienten ihm oft Hoch-Hagi oder das Schutzhaus am Poppersee. „Was ich anstrebe, ist nach Neuem zu suchen“ – sagte er. Im Sommer 1908 konnte er mehrere Erfolge verbuchen, darunter die erste Gesamtuberschreitung des Mengsdorfer Grates (mit Hermann Rumpelt und Georg Kunne) und zwei Wochen spater in in Begleitung von Gyula Komarnicki die aufsehenerregende Erstbegehung der Nordwand des Javorovy stit (Krotenseespitze), mit anschliessender Besteigung des Maly Javorovy stit (Antonienspitze) und Abstieg uber seine auch jungfrauliche Nordwand. Alfred Martin war auch schriftstellerisch produktiv, seine Aufsatze und Fahrtenberichte veroffentlichte er in den damals besten Fachzeitschriften, vorwiegend in der Osterreichischen Alpenzeitung. Seine Beitrage waren nicht nur Auskunftsquellen uber Tatra-Bergfahrten, sondern auch Werbung fur dieses einzigartige Hochgebirge in der Mitte Europas und Anregung zu ihrer weiteren Erschliessung.
Als grosses Vorbild hat er die damalige Bergsteigerszene in der Hohen Tatra wesentlich beeinflusst. In den spateren Jahren hochgeschatzter Gelehrter und Verfasser von bedeutungsvollen kulturwissenschaftlichen Buchern, war er einer der wenigen deutschen Humanisten, die den Geist des Nationalsozialismus fruh durchschauten und konsequent ablehnten. Martins Verdienste wurden im Jahre 1974 durch die Verleihung der Ehrenmitgliedschaft des Polski Zwiazek Alpinizmu gewurdigt. Sein ehrendes Gedenken ist in der Tatra auch in den Namen Martin-Turm (Male Solisko), Martin-Kamin (Komin Martina) an der Mengsdorfer Spitze und Martin-Route („Martinka“) an der Gerlsdorfer Spitze verewigt. Sein Bericht „Neue Touren in der Hohen Tatra“ erschien in dem „Jahrbuch des Schweizer Alpenclub“ 1908–09 und wird nun von uns – nach rund 100 Jahren – zum ersten Mal in der polnischen Ubersetzung veroffentlicht. Herzlich gedankt sei Bergfreund Heinz Gropel aus Hohenwart, der uns eine Kopie des Artikels aus eigener Buchersammlung freundlichst zur Verfugung stellte. Mehr uber Alfred Martin im Heft 18 (2005) unserer „Biblioteczka Historyczna“.
Jozef Nyka