JOZEF NYKA
70 LAT TEMU
BITWA OCHOTNICKA
 
[Adam Bielski, Kazimierz Chelminiak]
Zolnierze z oddzialu Bialego: Adam Bielski "Giewont" i Kazimierz Chelminiak "As".
Fot. Jozef Nyka "Szpis". Zdjecie dotad nie publikowane.

Copyright (c) 2014 by Jozef Nyka


Tak zwana bitwa ochotnicka lub wojna ochotnicka w dniach 18–23 pazdziernika 1944 r. byla najwieksza niefrontowa operacja bojowa na Podtatrzu i, jak sie zdaje, jedna z wiekszych akcji partyzanckich w kraju. Osobiste wspomnienia tych dni odeszly wraz z wymarlymi uczestnikami – dzis zyje nas juz tylko dwoch czy trzech – walki maja jednak wcale bogata literature. Zachowal sie – nie wiadomo na ile autentyczny – „Dziennik wydarzen” kpt. Lamparta[1], pozniej ukazalo sie kilka ksiazek[2], kilka wspomnien i wiele artykulow. Calosciowo przebieg dzialan probowali ujac historycy, poniewaz jednak operacja ochotnicka byla rozbita na szereg slabo udokumentowanych epizodow, a uczestnikow walk w pore nie wysluchano, proby syntez nie moga byc udane. Teren walk byl rozlegly, a jego topografia obca partyzantom, stad w opowiesciach trudne do identyfikacji ogolniki w rodzaju „gora”, „grzbiet”, „potok”, „osiedle”. Poszczegolne przekazy – nierzadko chelpliwe lub zgola fabularyzowane – nie pozwalaja ulozyc sie w zwarta i logiczna calosc, a czasem przecza sobie wzajemnie. Autorzy opracowan wykreslaja plany sytuacyjne walk, ktore sa jednak tylko spekulacjami, gdyz ich tworcom brakuje wiarygodnych zrodel. Raczej na domysl rysowane sa strzalki ruchow niemieckich. W relacjach i opisach tak sily wroga, jak i jego straty byly powiekszane, i to na roznych szczeblach wojskowej hierarchii. Dla wlasnej chwaly te upiekszone statystyki chetnie aprobowali weterani walk. Kiedy w r. 1999 w „Glosie Seniora” (nr 10) zakwestionowalem liczbe 72(150) zabitych Niemcow i powolalem sie na rejestry niemieckie...
Jozef Nyka
 

GBH0000    41 (2014)
[brak_tresci]

PRZYPISY
 1. Dziennik mjr. »Lamparta« Juliana Zapaly, dowodcy 4 batalionu 1 PSP AK nowotarskiego. Odpis Zbigniewa Faix-Dabrowskiego Bohuna. Zeszyty Historyczne SZZAK w Nowym Targu, nr 2, s. 2–8. Bez daty wydania.
 2.  Dwie wazne ksiazki historyczne ukazaly sie w r. 2014 – na 70. rocznice wydarzen: — Dawid Golik: Zolnierze Lamparta. Historia IV batalionu 1. pulku strzelcow podhalanskich AK. Krakow 2014, s. 602, liczne ilustracje. — Marek Zapala: Bohaterska Ochotnica 1939–1945. Krakow 2014, s. 206, 112 ilustracji. Pierwsza z ksiazek zawiera syntetyczny i wnikliwie skomentowany obraz calych zmagan, druga m.in. teksty wspomnien „Krasnego” i „Ibisa”.
 3.  „As” to Kazimierz Chelminiak, brat wyzej wspomnianego Franka „Tygrysa”. W naszym czarnodunajeckim plutonie byly oprocz tego dwie dalsze pary braci: Kargowie – Kazimierz „Bialy” i Franciszek „Leszek” oraz Nykowie – Jan (Jasiek) „Pantera” i Jozef „Szpis”. Wszyscy pochodzilismy z Paluk w Wielkopolsce.
 4.  W opisie wydarzen z 19 pazdziernika opuszczam nawiasowa wstawke „(W tej chwili Gerhard wskazuje palcem na kolege robiacego lapanke w koszuli i mowi »Partisan!«)”. Jest to wtracenie dodane podczas opisywania zdarzen sprzed paru dni juz w szalasie Za Groniowka („lapanka” to wyskubywanie z koszuli wszy).