Młodzi zakopiańczycy wspinający się w latach 1937--39 byli przeważnie uczniami lub absolwentami zakopiańskich gimnazjów -- "Liliany" i koedukacyjnej "Szarotki" oraz Szkoły Przemysłu Drzewnego. Bracia Wrześniakowie pracowali jako rzemieślnicy (Czesław był fotografem, Staszek -- elektromonterem). Łączyło nas sąsiedztwo zamieszkania (np. na Żywczańskiem), klasy szkolne, przynależność do tych samych drużyn harcerskich, a potem znajomości zacieśnione w górach. Synowie zamożnych rodziców korzystali niekiedy z opieki zawodowych przewodników, ci jednak ograniczali się tylko do dróg łatwiejszych i klasycznych. Nie było żadnego zwierzchnictwa ani patronatów, nie było też pomocy ze strony sławnych już taterników, takich jak Stanisław Motyka, Jan Sawicki, Zbigniew Korosadowicz, Witold H. Paryski. Najwyższy poziom techniczny osiągnęła w Zakopanem grupa harcerska zwana "Makolągwami" wraz z gronem przyjaciół. Nic nam nie było wiadomo o "Pokutnikach" ani o kimkolwiek stosującym w Tatrach modną już na Zachodzie technikę ułatwień -- z pętlami podciągowymi, dwiema linami itp. "Makolągwy" ze Zbigniewem Kubińskim i Zdzisławem Dziędzielewiczem stanowili najbardziej zwartą grupę, a związani z nią byli też Stanisław Wrześniak i Jerzy Hajdukiewicz. Technika sztucznych ułatwień (TH) dotarła do "Makolągw" m.in. za pośrednictwem Jerzego Hajdukiewicza i Zdzisława Dziędzielewicza. Hajdukiewicz został wprowadzony w taternictwo przez Dziędzielewicza w latach 1937--38. Obaj studiowaliśmy we Lwowie i niezależnie od siebie szukaliśmy literatury wspinaczkowej. Hajdukiewicz miał zamożną matkę i ciotkę, zdołał więc sprowadzić kilka książek niemieckich z Austrii, mnie udało się zdobyć ówczesne wydawnictwa polskie. Jeśli chodzi o TH, dwie zwłaszcza książki okazały się bardzo cenne: "Der Mensch am Berg" Kurta Maixa ze zdjęciami dra Hansa Franza (Bruckmann, 1935) oraz "Ein Bergsteiger" Fritza Kasparka (Bergland-Buch, 1939). Pierwsza z nich demonstrowała na zdjęciach sposoby wiązania się w szelkach, pętle z ławeczkami, podciąg linowy, klucz zjazdowy Dülfera, opis podciągu z pomocą dwóch lin itp. Kasparek relacjonował sławne wspinaczki w Dolomitach, a na jednym ze zdjęć widać było pokonywanie przewieszki z pomocą podciągu z użyciem dwóch lin. Wiedzy zdobytej z lektury nie chowaliśmy dla siebie. Ja jeździłem na wakacje do domu do Zakopanego i wszelkie nowinki przekazywałem Zbyszkowi Kubińskiemu i Zdzisławowi Koziołowi, którzy dzielili się informacjami z Wrześniakami i innymi kolegami. To samo robił Jurek Hajdukiewicz. W podstawowy sprzęt (liny z konopi włoskich, karabinki) można się było zaopatrzyć w sklepach sportowych Fadena i Bujaka, nowe wzory haków projektowałem ja i rysunki dawałem do wykonania kowalowi i ślusarzowi -- bez kucia a tylko przez obróbkę mechaniczną.

Wiązanie się z szelkami zaczęliśmy stosować w r. 1938, wcześniej niż starsi od nas i bardziej znani taternicy. Pętle z ławeczkami zrobiliśmy sobie w r. 1939. Oprócz mnie używali ich: Zbyszek Kubiński, Jasiek Kula, Czesław i Stanisław Wrześniakowie, Zenon Michalik, także Jurek Hajdukiewicz, który "odskoczył" od nas i w r. 1939 wspinał się z Janem Sawickim w Czarnej Jaworowej. Oto wyliczenie znanych mi wspinaczek grupy zakopiańskiej z r. 1939 z używaniem haków jako chwytów, pętli i na pewnych odcinkach podciągu linowego:

1. Kościelec, lewą połacią zach. ściany [WHP 190]. Bez żadnych pętli, kilka haków jako chwyty: Zdzisław Dziędzielewicz i Zbigniew Kubiński, 5 VII 1939.

2. Kościelec, próba kominem zach. ściany. Dwa haki jako chwyty -- do przewieszki [WHP 107C], do haka zostawionego przez Bronisława Czecha: Zdzisław Dziędzielewicz i Jan Kula 15 VII 1939.

3. Granaty, Żlebem Drege'a wprost. Cztery haki jako chwyty, miejscami naciąg 1 liną (pater noster), bez pętli [WHP 221ABDFJKN]: Zdzisław Dziędzielewicz i Stanisław Wrześniak, 16 VII 1939. Pierwsze przejście direttissimy żlebu.

4. Mnich, wschodnią ścianą, próba przyszłego Wariantu R -- z zastosowaniem pełnego podciągu: pętle z ławeczkami, po 2 liny, technika podciągu. Atak prowadził Stanisław Wrześniak, asekurowany z nyży koło "M" przez Dziędzielewicza. Ze stanowiska powyżej nyży z boku obserwował nasze zmagania Zbyszek Kubiński, który podawał komendy i robił zdjęcia. Wrześniak osiągnął punkt ok. 20 m ponad nyżą, ze ściany spędziła nas niestety gwałtowna burza gradowa. 20 VIII 1939.

5. Zawratowa Turnia, wschodnią ścianą [WHP 78]. Aby użyć pętli z ławeczkami (bez podciągu) weszliśmy specjalnie z prawej strony filara i przez pozbawione stopni płyty wykonaliśmy 5-metrowy trawers w pętlach. Zdzisław Dziędzielewicz i Stanisław Wrześniak, 1 IX 1939. Kilka tygodni wcześniej Staszek Wrześniak zrobił próbę 15--20 m wprost nad Matką Boską -- podciągiem, na 1 linie, z Ławeczkami, asekurował go Jan Kula.

6. Zawratowa Turnia, wschodnią ścianą, próba Stanisława Motyki i Jerzego Handnera, prawodopodobnie z użyciem pętli.

7. Kościelec, zachodnią ścianą, wprost ściśle dnem komina, bez obchodzeń, z wyjątkiem ostatnich kilku metrów przed platformą na zwykłej drodze. Opis podany przez WHP 109, sporządzony przez Tadeusza Orłowskiego, nie jest właściwy: Zdzisław Dziędzielewicz, Stanisław Motyka i Stanisław Wrześniak 10 IX 1939. Podczas tej wspinaczki zetknęliśmy się po raz pierwszy bezpośrednio ze Stanisławem Motyką i stwierdziliśmy, że pod względem techniki wspinania częściowo go już przewyższamy. Motyka prowadził, Dziędzielewicz szedł na drugiego, Wrześniak na końcu. Nie był stosowany podciąg, a jedynie 1 pętla na drugiej wybitnej przewieszce (decydującej ponad hakiem Czecha) oraz kilka pętli na trawersie do zwykłej drogi. Motyka miał pętle bez ławeczek, my z ławeczkami.

8. Zamarła Turnia, płytami środkowej części południowej ściany [WHP 160]. Używano haków jako chwytów i zapewne miejscami prosty paternoster i dociąg do haka: Czesław i Stanisław Wrześniakowie oraz Zenon Michalik. Staszek pętli w tym czasie jeszcze nie miał, zrobił je sobie później za moją namową.

Nasze wypady w Tatry były stosunkowo krótkie, przeważnie jednodniowe, uczyliśmy się przecież, Wrześniakowie zaś pracowali zarobkowo. Ale grupa "Makolągw" organizowała także tygodniowe obozy. U większości z nas z pieniążkami było raczej krucho. W Zakopanem nasz teren do treningu i wypróbowywania sprzętu (haki, ławeczki) a także nauki techniki sztucznych ułatwień stanowiły skałki dolomitowe zwane przez nas Capkami, wyrastające ze zboczy Dolinki nad Capkami w północnych stokach Krokwi. Trenowaliśmy tam od 1937 roku, m.in. pod wpływem wymienionej wyżej książki niemieckiej "Der Mensch am Berg". Wojna rozbiła grupę "Makolągw" i rozproszyła taterników z nią sprzymierzonych. Część poszła walczyć w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. W czasie wojny w Tatrach ludzie z naszego kręgu na ogół nie wspinali się, choć dość intensywnie chodzili inni zakopianie, jak Paweł Vogel, Zbigniew Korosadowicz, Zofia i Witold Paryscy, Jan Krupski i inni.

W niedzielę 17 września radio we wszystkich dziennikach powtarzało wiadomość, że dzień wcześniej na początku drogi Grósza na Gierlachu w lawinie kamiennej zginął 48-letni polski taternik -- czwarta w tym sezonie ofiara Tatr Słowackich. Nazwiska nie podawano. Dzisiaj dowiedzieliśmy się, że życie stracił nasz dawny współpracownik i redakcyjny przyjaciel, Ziemowit Jan Wirski, długoletni członek i działacz (m.in. kierownik obozów) Akademickiego Klubu Alpinistycznego przy Politechnice Warszawskiej (AKA PW) a następnie KW Warszawa i PZA. Uderzenie kamieni nastąpiło podobno kiedy zmieniał obuwie -- tak jak ongiś Stanisławski na sąsiednim Kościołku...

Urodził się 11 maja 1957 r., wspinał się głównie w Tatrach (latem i zimą) ale także w Alpach (1985 Chamonix, 1986 Bergell) i innych górach. Z oddaniem pracował w komisjach zarządu PZA, w Komisji Sportowej pełniąc obowiązki sekretarza i koordynatora obozów unifikacyjnych. W KWW działał ostatnio w Komisji Rewizyjnej, był też członkiem zarządu Fundacji Wspierania Alpinizmu Polskiego im. Jerzego Kukuczki. Interesowała go praca szkoleniowa (Taternik 4/1980), na ścianach Tatr zostawił nowe drogi m.in. na Zmarzłych Czubach, Cubrynie, Małym Kozim Wierchu, Czarnym Szczycie. Latem 1986 uczestniczył w wyprawie KW w masyw Satopanth w Garhwalu -- relacja ukazała się m.in. we "Wspinku". Chętnie pisywał w "Taterniku", w latach 1983--87 z polotem i kompetencją zredagował 8 numerów organu AKA PW "Wspinek", wespół z Grzegorzem Głazkiem opracował ważny w biblioteczce taternika przewodnik "Najciekawsze wspinaczki skalne Tatr Polskich" (1989), realizując niejako własny postulat wyrażony w "Taterniku" 2/85 w recenzji "topo" Pioli. Jako taternik miał opinię człowieka bardzo ostrożnego i chodzącego po górach z wyobraźnią. Nie można powiedzieć, że zabrakło mu tych przymiotów w ostatnim momencie: jeżeli zdarzają się w górach wypadki tzw. obiektywne -- ten w zachodniej ścianie Gierlachu trzeba do nich zaliczyć. Do Bliskich Ziomka kierujemy słowa serdecznego współczucia.

W wieku równo 85 lat zmarł w Zakopanem Adam Liberak, znany dziennikarz i działacz turystyczny i sportowy. Był synem inż. Adama M. Liberaka (1890--1931), nadleśniczego w lasach Zamoyskiego a potem Fundacji Kórnickiej i wybitnego znawcy historii gospodarczej Tatr Zakopiańskich. Urodził się 6 września 1921 roku w Toruniu, uczył się w Zakopanem i Nowym Targu, choć maturę zdał dopiero po wojnie. W młodości próbował sił w taternictwie, ostatecznie wybrał narty (już jako nastolatek należał do SN PTT). Wojenne losy rzuciły go przez Lwów i Węgry do Francji, gdzie -- jak wspominał -- walczył w Oddziale Rozpoznawczym II dywizji gen. Ketlinga. Wzięty do niewoli, lata 1940--44 spędził w obozach w Niemczech, do kraju wrócił z Francji w r. 1946. Ekonomista z wykształcenia, jako korespondent gazet krakowskich i warszawskich interesował się m.in. taternictwem, pamiętamy go z zakopiańskich zebrań i walnych zjazdów KW i PZA. Był stałym odbiorcą Biuletynu Informacyjnego KW i PZA a także "Głosu Seniora" -- od r. 1980 poczynając. W różnych periodykach ogłosił szereg opracowań historycznych -- kilka w nowym "Pamiętniku PTT", którego był inicjatorem i redaktorem naczelnym w latach 1992--2005. Jako literat pamiętany jest z opowiadania, które stało się kanwą filmu Munka "Błękitny krzyż". Zaangażowany w sprawy ochrony przyrody Tatr, był blisko związany z dyrekcją TPN, w latach 1991--2001 przewodniczył Społecznej Radzie Parku. Ok. 1980 r. żywo uczestniczył w staraniach o wskrzeszenie PTT a potem w strukturach organizacyjnych tego Towarzystwa. Za ten wkład jak i za całokształt zasług dla gór polskich otrzymał w r. 2001 członkostwo honorowe PTT a "Pamiętnik" z tego roku ogłosił jego życiorys pióra Macieja Zaremby (t.X s.351--352). Hasła biograficzne jego i jego ojca znaleźć też można w "Wielkiej encyklopedii tatrzańskiej". Informację o śmierci Adama Liberaka w dniu 14 września 2006 przekazała nam jego długoletnia współpracowniczka i współredaktorka "Pamiętnika", Barbara Morawska-Nowak. Po mszy św. w kaplicy cmentarnej, spocznie 18 września w grobie rodzinnym na Nowym Cmentarzu w Zakopanem. (jn)