GS/0000 SEZON 1978 W TATRACH – PO LATACH 06/2013
[Maly Mlynarz]
My na wierzcholku Malego Mlynarza. Fot. Wladyslaw Janowski
Przypadkowo wpadlo mi w rece przezrocze z polowy 1978 roku, czyli sprzed 35 lat. Przedstawia ono Zbigniewa Wacha, Tadeusza Karolczaka i Wladyslawa Janowskiego na wierzcholku Malego Mlynarza. Bylo to 31 lipca, wlasnie zrobilismy nowa droge na pn.-wsch. scianie tego szczytu, nazwana Kolorowe Sny. Nic wiec dziwnego, ze na zdjeciu jestesmy wyjatkowo zadowoleni i usmiechnieci... Ubrani jak widac w dresy, flanelowe koszule, getry, enerdowskie i slowackie kaski, na nogach oczywiscie korkotrampki. Udalo sie przezyc fajne lato. Dla mnie byl to dopiero drugi sezon tatrzanski, jak dotad moj najdluzszy i najowocniejszy w Tatrach. Zaczalem go (zanim jeszcze w szkolach rozpoczely sie na dobre wakacje), od przejscia samemu kantu hakowego na Mnichu, a skonczylem pod koniec sierpnia droga Petrika na Zoltej Scianie. Ogolem zrobilem 37 drog. Wspinalem sie glownie w otoczeniu Morskiego Oka. Na Kazalnicy przeszedlem 8 drog, na Malym Mlynarzu bylem 7 razy. Oprocz dwojki wymienionej wyzej, partnerami moimi byli: Boleslaw Kuczerawy, Jerzy Zietek, Zbigniew Czyzewski, Damian Mozanowicz, Kazimierz Smieszko, Krzysztof Czarnecki, Kazimierz Wozniak i Marek Czachor. Najtrwalsze bylo partnerstwo z Tadziem Karolczakiem, z ktorym lina zwiazalem sie na 18 drogach. Tadziu byl pogodny i usmiechniety, lubil sobie podspiewywac, np. "rozpadalo sie chyba na dluzej...", co zreszta, jak to w Tatrach, odzwierciedlalo czesto rzeczywistosc pogodowa. Razem tworzylismy, jak sadze, zgrany i szybki zespol. Na Kazalnicy zrobilismy pierwsze jednodniowe przejscie Superdirettissimy (21 lipca, 12 godzin). Milo wspominam wypady z Szalasisk na Malego Mlynarza. Wczesna pobudka, moje ulubione podejscie przez Wyznia Skoruszowa i po obnizeniu sie z przeleczy, ten powalajacy widok na sciane. Wyjatkowo owocne byly dwa z nich, kiedy wspinajac sie dzien po dniu zrobilismy po dwie drogi: 6 sierpnia Kurtykowke w 4 godz. 20 min. i Komin Gierycha w 1 godz. 10 min. oraz 7 sierpnia: Wielki Komin w 3 godz. i tzw. Sprezyne w 2 godz. 15 minut. Dobrze tez pamietam przejscie z Markiem Czachorem Symfonii Klasycznej i Salonu Niezaleznych (obie na Kazalnicy). Nastepnego lata znow bylem w Tatrach, ale to byl krotki sezon, przerwany wyjazdem w Kaukaz na oboz centralny, na ktory pojechalismy wspolnie z Krzyskiem Czarneckim, kwalifikujac sie w ostatniej chwili z dalekiej, bodajze 13. i 14. pozycji rezerwowej na liscie. Ale to juz inna historia...
Rudaw Janowic
GS/0000 MORSKIE OKO PO RAZ XXI 06/2013
Mimo uplywu 30 lat od pierwszego spotkania seniorow nad Morskim Okiem, nasze zloty wciaz ciesza sie powodzeniem. Wielu dawniejszych uczestnikow przenioslo sie juz w niebianskie hale, i tym razem jednak – 24–26 maja 2013 roku – liczba uczestnikow siegnela niemal 90 osob. Sa stali bywalcy, inni pojawiaja sie sporadycznie, zawsze tez znajda sie tacy, ktorych witamy po raz pierwszy. Tym razem byli to kolega ze Szwecji, dawny warszawiak Roman Redziejowski "Zyrafa", kolezanka Wanda Gradkowska z Gdanska, a takze – wraz zona – Jacek Grzbiela, lekarz z Bielska-Bialej, ktory okazal sie wspanialym wokalista.
[Moko'13]
Morskie Oko, 26 maja 2013. Oldboje po raz XXI. Fot. Alek Lwow
Pogoda byla zmienna, w sumie jednak nie najgorsza. Kto chcial odbywal spacery wokol Morskiego Oka, nad Czarny Staw, do Dolinki za Mnichem. Niektorzy robili petle przez Szpiglasowa i Doline Pieciu Stawow. Narciarze – Piotr Tabakowski, Adam Trzaska, Wojtek Kapturkiewicz – zjezdzali snieznymi zlebami, m.in. z Wrot Chalubinskiego, Jurek Wala jezdzil nizej na bigfootach. O godz. 18 rozpoczela sie tradycyjna kolacja. Witajac obecnych, nawiazalam do 140. rocznicy zalozenia Towarzystwa Tatrzanskiego, z ktorego sie wszyscy wywodzimy, wspomnialam takze o 60. rocznicy zdobycia Mount Everestu i o tegorocznym zimowym wejsciu na Broad Peak. Uczcilismy pamiec 12 osob, ktore zmarly od poprzedniego spotkania, w tym ostatniego prezesa KW, Antoniego Janika i ostatniej przedwojennej taterniczki, Wandy Henisz-Kaminskiej. Maria Lapinska przygotowala nam niespodzianke: na ekranie zobaczylismy naszego serdecznego druha, Czeslawa Lapinskiego, w wywiadzie sprzed polwiecza. Piotr Jasienski, tworca pamiatkowych drewnianych tablic, tym razem nawiazal do kultowej ksiazki Andrzeja Wilczkowskiego "Miejsce przy stole". Po kolacji sala rozspiewala sie, mimo ze w tym roku zabraklo akompaniamentu gitary. Rano ustawilismy sie do pamiatkowego zdjecia. Potem nastapil powrot busem pana Wojtka Kozucha, ktory dzieki przychylnosci Dyrekcji TPN otrzymuje zezwolenia na dojazd do schroniska. Do zobaczenia za rok – czas przeleci szybciej, niz sobie dzis wyobrazamy.
Barbara Morawska-Nowak
GS/0000 OBY NIGDY WIECEJ 06/2013
Mielismy wielkie tragedie lawinowe, zbiorowe upadki, sporadycznie nawet zabojstwa, ale to, co wydarzylo sie w nocy z 22 na 23 czerwca w bazie pod Nanga Parbat jest w historii alpinizmu bez precedensu. Swiat wysokogorski jest wstrzasniety mordem dokonanym przez Talibow na bezbronnych i dalekich od polityki alpinistach, stanowiacych latwy lup dla uzbrojonych po zeby bandytow (w wielu relacjach nazywanych "bojownikami"). Po doszczetnym ograbieniu, zostali brutalnie zastrzeleni 3 Ukraincy, 2 Slowacy, 3 Chinczycy, Litwin, Szerpa z Nepalu a takze miejscowy kucharz z doliny Hushe. Nazwiska wymienmy dwa: Ukrainca Igora Swerguna i Slowaka Petra Sperke. Czwarty Chinczyk, postrzelony w ucho, cudem zbiegl z miejsca egzekucji. Wsrod ofiar nie ma Polakow, ktorych kilkoro feralnej nocy bawilo w scianie Nanga Parbat, czemu zawdzieczaja zycie. Na miejscu pojawilo sie wojsko, wyprawy ewakuowano, ciala ofiar odprawiono do krajow ojczystych. Atak poprzedzila wizyta w bazie podejrzanych indywiduow, namawiajacych alpinistow do przechodzenia na islam. Poniewaz zlo jest zarazliwe, wypadek stanowi powazne ostrzezenie dla amatorow wypraw, szczegolnie tych do Pakistanu i Afganistanu. Kierowniczka wyprawy miedzynarodowej, Ola Dzikowna, powiedziala w wywiadzie, ze alpinisci czesto oplakiwali smierc towarzyszy, ale nastepowala ona w konfrontacji z silami przyrody – tym razem bezbronnych ludzi zakatowali inni ludzie, i to jest najbardziej tragiczne. Zdarzylo sie to po raz pierwszy – oby nie powtorzylo sie wiecej.
GS/0000 WALNY ZJAZD PZA W SPALE 06/2013
Zarzad PZA poprzedzil XVI Walne Zgromadzenie wydaniem obszernego i szczegolowego sprawozdania, rozeslanego przez internet i wartego uwaznej lektury. Nowym miejscem Zjazdu (8–9 czerwca 2013) byla Spala, konkretnie goscinny i wygodny hotel "Zacisze". Udzial wzielo 57 delegatow, przebieg obrad byl wyjatkowo spokojny a wypowiedzi rzeczowe i konstruktywne. Powolano 3 komisje robocze: do spraw mediow, szkolenia oraz wspinaczki wysokogorskiej. Zywsze dyskusje wywolywaly m.in. sprawy finansowe, programowe, szkoleniowe, medialne. Postanowiono powolac stala Komisje Ochrony Przyrody PZA a takze szukac srodkow na poprawe finansowania "Taternika" i "Jaskin". Na stanowisku prezesa na dalsze 3 lata pozostal Janusz Onyszkiewicz, w sklad jego teamu weszli: Iwona Bocian, Marek Gradzki, Wojciech Grzesiok, Milosz Jodlowski (wiceprezes), Ditta Kicinska, Boguslaw Kowalski, Piotr Kubicki, Tomasz Poznanski, Marek Wierzbowski (sekretarz generalny), Piotr Xieski (wiceprezes) i Marcin Zwolinski. Komisja Czlonkostw Honorowych (przew. Jan Serafin) zaproponowala 12 kandydatur, jednoglosnie przyjetych przez delegatow. Nowymi czlonkami honorowymi PZA sa odtad: Bernadette McDonald, Elzbieta Jaworska, Krystyna Konopka, Janusz Baranek, Maciej Gryczynski, Rafal Kardas, Ryszard Kowalewski, Aleksander Lwow, Janusz Majer, Ryszard Pawlowski, Piotr Pustelnik i Krzysztof Wielicki. Jako goscie dopisali seniorzy, ktorych przybylo kilkunastu. Do najstarszych nalezal Jerzy Wala (83), ktory aktywnie uczestniczyl w pracach Zjazdu, m.in. jako szef Komisji Wspinaczki Wysokogorskiej. Seniorat zagraniczny reprezentowali autorzy WEGA, Malgorzata i Jan Kielkowscy.
[PZA'13]
Walny Zjazd PZA w Spale, 2013. W centrum Leszek Lacki, Janusz Onyszkiewicz i Barbara Morawska-Nowak. Fot. Bogdan Jankowski
GS/0000 NOWE KSIAZKI 06/2013
Biezaca notatke poswiecamy nowosciom literatury przewodnikowej oraz dotyczacej historii turystyki gorskiej. W 2012 r. ukazalo sie obszerne studium Dariusza Opalinskiego (Krosno), zatytulowane "Przewodniki turystyczne na ziemiach polskich w okresie zaborow". Pierwsza czesc przynosi m.in. informacje o rodzajach przewodnikow, wydawcach, nakladzie i cenzurze, druga zawiera ustalenia dotyczace autorow a trzecia poswiecona jest typologii przewodnikow. Aktywnych gorsko seniorow zainteresuja pionierskie tytuly, jakie pojawily sie na przelomie lat 2012 i 2013, mianowicie przewodniki po Alpach Kamnicko-Sawinskich (Piotr Skrzypiec, Krakow 2012), Gorach Rodnianskich (Radoslaw Kostuj, Krakow 2013) oraz po Kaukazie – "Kaukaskie sciezki. Chewsuretia oraz krotki opis wschodniej Gruzji" (Krakow 2012). Ta ostatnia pozycja powstala w ramach programu "Polska Pomoc" naszego MSZ Najsolidniejszym opracowaniem jest przewodnik Skrzypca, pozwalajacy na dokladne poznanie pieknego, a wciaz malo znanego pasma Alp Wschodnich.
Druga grupa awizowanych ksiazek to nabite trescia, kilkusetstronicowe historie sudeckich towarzystw gorskich. Jedynym autorem (!) jest dr Marcin Dziedzic z Katedry Turystyki wroclawskiej AWF. Monografie zostaly przygotowane w oparciu o czasochlonna kwerende i lekture m.in. bogatego czasopismiennictwa. I tak kolejno powstaly Morawsko-Slaskie Sudeckie Towarzystwo Gorskie 1881–1945 (Wroclaw 2006), Niemieckie Towarzystwo Jestedu i Gor Izerskich 1884–1945 (Wroclaw 2009), Austriackie (Niemieckie) Towarzystwo Karkonoskie 1880–1945 (Walbrzych 2009) i Klodzkie Towarzystwo Gorskie 1881–1945 (Wroclaw 2013). Warto w tym miejscu przypomniec dorobek jeszcze jednego naukowca – Tomasza Przerwy, historyka z wroclawskiego uniwersytetu. Jest on autorem gruntownej historii towarzystw gorskich, dzialajacych w Sudetach Srodkowych, zatytulowanej "Odkryli dla nas piekno gor" (Torun 2003), szkicow z historii turystyki slaskiej – "Wedrowka po Sudetach" (Wroclaw 2005) oraz historii sportow zimowych w Sudetach do 1945 roku – "Miedzy lekiem a zachwytem" (Wroclaw 2012). Wiele uwarunkowan polityczno-spolecznych zlozylo sie na prawdziwa eksplozje rozwoju turystyki a ogrom dokonan regionalnych niekiedy towarzystw budzi nieklamany podziw. Do opracowania pozostaly jeszcze dzieje najwiekszej organizacji turystycznej w Sudetach - Towarzystwa Karkonoskiego.
[Sniezka 1800r.]
Zanim powstaly sudeckie towarzystwa turystyczne. Widok Sniezki z roku ok. 1800.
Rodzi sie oczywiste pytanie – czy nie czas na rownie wnikliwe opracowanie dziejow znacznie nam blizszego Towarzystwa Tatrzanskiego. Ostatnia synteze jego historii dal Wladyslaw Krygowski przed rowno cwiercwieczem! Wystarczy lektura bardzo waznych ustalen z przeszlosci TT, dokonanych przez Wieslawa A. Wojcika, aby stwierdzic, ze opracowanie Krygowskiego nie wytrzymuje juz proby czasu a redaktora Wierchow zdopingowac do napisania nowoczesnej historii Towarzystwa. Swietowana wlasnie rocznica powstania TT(PTT) bylaby swietna do tego okazja.
Marek Maluda
GS/0000 SPIS POWSZECHNY WYPADKOW W GORACH 06/2013
Uczmy sie na bledach cudzych – zycie jest zbyt cenne, bysmy sie mieli uczyc na swoich. Na ostatnim zebraniu w Bovsicy w Slowenii Komisja Alpinizmu UIAA przyjela projekt stworzenia swiatowej bazy danych o wypadkach w gorach. Baza mialaby powstac w oparciu o standardowe kwestionariusze, gromadzone droga elektroniczna – nad systemem od 4 lat pracuje prof. Chiaki Aoyama z Japonii. Jak rozumiemy, celem wielkiej operacji nie bylaby ewidencja wypadkow, lecz zebranie wnioskow technicznych, osobowych, geograficznych w celu doskonalenia metod treningu i zasad bezpiecznego wspinania. Jak stwierdzono, UIAA zrzeszajaca 80 organizacji z 50 krajow z liczba 1 300 000 czlonkow, jest w stanie podolac temu trudnemu wyzwaniu, oczywiscie we wspoldzialaniu z organizacjami i instytucjami ratowniczymi, takimi jak np. IKAR. Projekt musi uzyskac akceptacje kierownictwa UIAA i zapewne bedzie dyskutowany na Walnym Zjezdzie w Pontresinie w dniach 4 i 5 pazdziernika 2013.
Dodajmy, ze niektore kraje taka ewidencje – prawda, ze nie standardowa – prowadza od wielu lat. American Alpine Club wydaje co roku tresciwe broszurki "Accidents in N. American Mountaineering", SAC publikuje roczne omowienia w "Les Alps" a nasz TOPR regularnie w "Wierchach". Podejmowane wczesniej proby globalizacji systemu rozbijaly sie o brak srodkow na ich realizacje.
GS/0000 KIEDY ZMARLA HELENA DLUSKA? 06/2013
Przygotowujac ostatnio do publikacji materialy dotyczace losow prekursorki samodzielnego taternictwa kobiecego, Heleny Dluskiej, ze zdziwieniem odkrylam, ze w literaturze funkcjonuje bledna data jej smierci. W slad za Boleslawem Chwascinskim (1979 s.125) oraz Encyklopedia Tatrzanska – Mala (1973 s.88) i Wielka (1995, s.216) niemal wszystkie zrodla podaja, ze samobojstwo Heli nastapilo we wrzesniu 1922 roku. Tymczasem nie ulega watpliwosci, ze Dluska zmarla tragicznie w Chicago rok wczesniej, 16 pazdziernika 1921 roku, nie doczekawszy swoich 30 urodzin. Wskazuja na to jednoznacznie odszukane przeze mnie doniesienia prasowe ("The Chicago Tribune", "Goniec Krakowski", "Czas"), a takze list jej wuja Jozefa Sklodowskiego do ciotki Marii Curie z grudnia 1921. W.H. Paryskiego i B. Chwascinskiego moglo zmylic wspomnienie, ktore ukazalo sie w "Taterniku" 1922 (choc zadna data tam nie pada). Klopot sprawia tez dokladna data urodzin Heli. Przyblizona data podana w WET (kwiecien 1892) wydaje sie byc prawdopodobna i nie kloci sie z chronologia wydarzen rodzinnych (przebiegiem ciazy Bronislawy Dluskiej), zebranych przez Ewe Curie w ksiazce "Maria Curie". Helena nie ma grobu, ani plyty pamiatkowej a jej przywiezione z Ameryki prochy przepadly w Powstaniu Warszawskim. Upamietnia ja "Helenow" – osrodek dla dzieci w podwarszawskim Aninie, ufundowany w r. 1922 przez jej rodzicow, Bronislawe i Kazimierza Dluskich, w Tatrach zas srodkowy z Kominow Strazyskich, przy ktorym przewodnicy wspominaja o jej wypadku, a przy okazji, i o postaci.
Monika Nyczanka
[Helena Dluska, Irena Pawlewska (-Szydlowska)]
Helena Dluska (z lewej) ze swoja partnerka Irena Pawlewska (-Szydlowska) w lecie 1909 roku.
GS/0000 W SKROCIE 06/2013
GS/0000 GORY I KULTURA 06/2013