GS/0000 KSIĄŻKI POD CHOINKĘ 11/2013
Mimo kryzysu czytelnictwa, podaż książek o tematyce górskiej jest całkiem spora i czytelnicy mają w czym wybierać. Niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem wydawniczym był biograficzny tom WEGA (GS 10/13). Nie milkną głosy pochwalne, a ewentualne braki lub sprostowania mają szanse ujrzeć światło dzienne w przygotowywanym suplemencie. Niedawno wydawnictwo EkspressMap wydało okazały "Atlas gór świata", nawiązujący do wcześniejszego "Atlasu gór Polski". Tom posiada bardzo bogatą szatę graficzną, około 150 stron map, blisko 500 ilustracji i teksty omawiające ważniejsze systemy górskie. Pozycja efektowna, niemniej droga i ciężka.
Katowicki Stapis dopieszcza kolejne tomy WEGA, ale znajduje też czas na regularny zastrzyk świetnej prozy górskiej. W listopadzie pojawiły się kolejne tomy serii "Literatura górska na świecie" – "Poza Górą" Steva House'a i wznowienie klasycznego "Białego Pająka" Heinricha Harrera, tym razem wzbogacone posłowiem Janusza Kurczaba. Cieszyć może zwłaszcza wydanie "Poza Górą". Jej autor to jeden z najaktywniejszych himalaistów świata, dodatkowo obdarzony świetnym piórem. Wcześniej Stapis wydał ponownie, tym razem w skromniejszej szacie, znakomitą "Koronę Ziemi" nieodżałowanego Artura Hajzera. Na festiwalu w Lądku Zdroju tytuł ten zdobył zasłużenie laur Książki Górskiej Roku. Nakładem Stapisu oraz Explo otrzymaliśmy kolejny – który to już? – tom przewodnika po Himalajach Jana Kiełkowskiego – "Shisha Pangma Mountains". Książka słusznie ukazuje się w wersji angielskiej, a zdobi ją przeszło 80 pięknych rysunków.
[okladki]
Tradycyjnie pojawiło się sporo wznowień, w części uzupełnionych i zaktualizowanych. Wydawcy prześcigają się, aby dobrze sprzedać tytuły już niegdyś wydane. Inna rzecz, że te wznowienia są potrzebne, o czym świadczą dowodnie ich ceny na Allegro. I tak opublikowano "Na szczytach świata" Jerzego Kukuczki, kultowe "Zwyciężyć znaczy przeżyć" (jak u Dumasa – "20 lat później") Alka Lwowa, urocze "Moje PaGóry" Zbyszka Piotrowicza i kolejne edycje przygód GórFanki.
60. rocznicę zdobycia Mount Everestu Monika Witkowska uczciła wejściem na szczyt (23 maja) a parę miesięcy później książką "Everest. Góra Gór". Dobrze napisana i bogato ilustrowana, książka odsłania kuchnię współczesnych wypraw na najwyższy szczyt Ziemi. Dla zbieraczy literatury górskiej znaleźliśmy "W ścianach Dżangała" Jacka Kantorczyka (wyd. Psychoskok, Konin 2013) – opowieść o wspinaczkach w Pirynie w 1974 roku. Dla przypomnienia: rok 1974 to m.in. Kangbachen, Shispare i bez mała Lhotse w zimie. I wreszcie sensacja wydawnicza – na półkach księgarskich pojawił się "Chiński Maharadża" Wojtka Kurtyki, wydany przez krakowskie "Góry". Po 23 latach od ukazania się "Trango Tower" możemy odnotować drugą książkę Wielkiego Wizjonera. Czekamy na następne!
[okladki]
A co w naszych Tatrach? Wydawnictwo TPN wydało w serii "Zeszytów tatrzańskich" dwa tytuły. Pierwszy jest poświęcony zasłużonej Sekcji Ochrony Przyrody TT, drugi natomiast stanowi zbiór artykułów o mapie starostwa spiskiego F. F. Czakiego, jednym z najstarszych zabytków kartografii tatrzańskiej. Równolegle ukazało się faksymile mapy. Na uwagę zasługuje również tom esejów Macieja Krupy, Piotra Mazika i Kuby Szpilki, zatytułowany "Ślady, szlaki, ścieżki", opatrzony podtytułem "Pośród tatrzańskich i zakopiańskich wyobrażeń". Jest to ciekawy zbiór rozważań nad fenomenem Zakopanego i tzw. zakopiańskości, nadto opatrzony wieloma rzadkimi fotografiami. Według informacji z Muzeum Tatrzańskiego, w grudniu ukaże się książka Z. Moździerza "Architektura i rozwój przestrzenny Zakopanego w latach 1600–2013", "Taternik" zaś zapowiedział bliskie wydanie biografii Wincentego Birkenmajera. Po raz trzeci wydano bogato ilustrowany tom Krzysztofa Pisery "Jak dawniej po Tatrach chadzano". Wydawnictwo MG przygotowało rozszerzone wznowienie ważnej książki Antoniego Kroha "Sklep potrzeb kulturalnych po remoncie" a Agora wydała alfabet góralski Bartłomieja Kurasia i Pawła Smoleńskiego pod tytułem "Kruca fuks". Po południowej stronie Tatr rodzinna firma Bohušów w serii "Vyznamne osobnosti Tatier" opublikowała tomik poświęcony pierwszemu zdobywcy Durnego Szczytu i Pośredniej Grani.
Każdy z nas docenia ciepło schroniska górskiego. Późną wiosną otrzymaliśmy solidne, trzytomowe opracowanie Tomasza Biesika o schroniskach w Beskidach Zachodnich. "Schroniska górskie dawniej i dziś", bo tak brzmi tytuł, obrazują burzliwe niekiedy dzieje tych obiektów, wzbogacone bardzo ciekawą ikonografią. Do powyższych informacji można jeszcze dodać bogatą ofertę przewodników górskich Sklepu Podróżnika, Rewaszu, Trawersu i wielu innych wydawców. Niezmordowany Jaś Kiełkowski wydał oczekiwany przez taterników przewodnik "Kozie Wierchy oraz Zamarła Turnia, Buczynowa Strażnica i Czarne Ściany" (AG "Filar"). Ukazało się też kilka okazałych albumów o tematyce górskiej. Jako miłe gwiazdkowe podarki podpowiadamy również kolejne tomy "Wierchów" (77) i "Pamiętnika PTT" (21). "Wierchy" tym razem redakcja dedykowała Sudetom, "Pamiętnik" – 140. rocznicy powstania Towarzystwa Tatrzańskiego. To krótkie zestawienie nie pretenduje oczywiście do wyliczenia wszystkich nowości. Życzymy wesołych świąt i radości z zastanych pod choinką książkowych upominków.
Marek Maluda
GS/0000 IX ZJAZD PTT – TABLICA MACIEJA MISCHKE 11/2013
16 i 17 listopada 2013 r. obradował w Zakopanem IX Zjazd Delegatów PTT. Nowym prezesem wybrano Józefa Haducha z Oddziału PTT w Chrzanowie, wymieniła się też pewna liczba osób w składach ZG i jego organów. Godność członków honorowych PTT otrzymali Józef Michlik z Ostrzeszowa, dyrektor TPN Paweł Skawiński oraz geolog i historyk nauki, prof. Zbigniew Wójcik. Wicewojewoda krakowski Andrzej Harężlak udekorował kilka osób Krzyżami Zasługi oraz odznaczeniami za zasługi dla turystki. Z okazji Zjazdu, staraniem Oddziału w Mielcu wybita została odznaka okolicznościowa "140 lat PTT".
[Maciej Mischke]
Fot. Apoloniusz Rajwa
W sobotę, przed rozpoczęciem obrad, po mszy św. w kaplicy na Wiktorówkach, została odsłonięta tablica upamiętniająca Macieja Mischke (1909–2003) – w 10-lecie jego śmierci. Znalazła się ona w kwaterze TOPR, którego Maciej był czynnym członkiem. Tablicę ufundowano ze składek staraniem Oddziału PTT w Krakowie, zaprojektował ją prof. Stefan Dousa, a poświęcenia dokonał obecny gospodarz Wiktorówek, ks. Marcin Dąbkowicz. Macieja wspominali dwaj jego następcy na stanowisku prezesa – Krzysztof Kabat i Antoni Dawidowicz, a w imieniu TOPR – Adam Marasek i Apoloniusz Rajwa.
Barbara Morawska-Nowak
GS/0000 HIMALAIZM ZIMOWY – CO DALEJ? 11/2013
26 października w Centrum Kultury "Dworek Białoprądnicki" odbył się zorganizowany przez "Kolosy" panel dyskusyjny "Co dalej z polskim himalaizmem zimowym". Dyskutanci z 3 pokoleń – Marian Bała (1931), Leszek Cichy (1951) i Tomek Mackiewicz (1975) – skupili się jednak nie na programie zimowym lecz głównie na tragedii na Broad Peaku. Stwierdzili zgodnie, że za śmierć tych, którzy zginęli, nie można obwiniać osób, którym udało się przeżyć. Tam wysoko każdy odpowiada za siebie i sam musi oceniać swoje możliwości. Sam pobyt powyżej 8000 m rozmaicie wpływa na ludzi i na podejmowane przez nich decyzje i każdy himalista musi się z tym liczyć. Podobnie formułował to niedawno prof. Zdzisław Ryn w trakcie prelekcji w Oddziale Krakowskim PTT. Poinformowano przy okazji, że program PHZ będzie kontynuowany a kierować nim będą Janusz Majer i Jerzy Natkański. W spotkaniu "Kolosów" uczestniczyła też autorka przygotowanej do druku książki "Etyka i ethos ludzi gór", Antonina Sebesta.
Barbara Morawska-Nowak
Niepokój moralny po Broad Peaku nadal nurtuje społeczność górską a Zarząd PZA wespół z Redakcją "Taternika" zwołał do Podlesic na sobotę 23 listopada dużą konferencję, zatytułowaną "Etyka i zasady we współczesnym alpinizmie". Przeszło 60 uczestników obradowało najpierw wspólnie, a potem w 3 zespołach tematycznych. W dyskusjach mocno akcentowano potrzebę powrotu do kiedyś naturalnych, a ostatnio niepokojąco rozluźnionych, więzi partnerskich. Uczestnicy konferencji oceniają spotkanie bardzo pozytywnie. Zgodnie uważają, że było pożyteczne i potrzebne. Przebieg spotkania został omówiony na stronie internetowej PZA, a jego pełną prezentację znajdziemy w "Taterniku" 4/2013. Konferencja była nawiązaniem do tzw. Szczytu Gliwickiego z 22 kwietnia 1987 roku. Kol. Elżbieta Jaworska przypomina, że w zapomnienie poszedł nie mniej doniosły a o rok wcześniejszy panel "Góry i bezpieczeństwo", zorganizowany przez SKT w r. 1986 – z udziałem B. Chwaścińskiego, Z. Skoczylasa, J. Serafina, M. Jagiełły. Obszerne i do dziś aktualne podsumowanie tego spotkania Michał Jagiełło zamieścił w jezuickim "Przeglądzie Powszechnym" w zeszycie 12/1987, którego szukaliśmy wówczas po księgarniach. (jn)
GS/0000 DWIE HISTORYCZNE SETKI 11/2013
Im dłuższa jest historia alpinizmu, tym więcej przychodzi nam święcić jubileuszy. W tym roku mieliśmy dwa ważne historycznie stulecia: Mount McKinley oraz Olimp. Na najwyższym szczycie Ameryki Północnej pierwsi ludzie stanęli 7 czerwca 1913 roku. Byli to Walter Harper, Hudson Stuck, Harry Karstens i Robert Tatum. Harper torował cały dzień i towarzysze przyznali mu honor "pierwszej stopy" na wierzchołku. Tatum i Stuck byli duchownymi anglikańskimi. Rzekome wejście Fredericka A. Cooka w r. 1903 okazało się być mistyfikacją. Dziś w ciągu roku wchodzi na szczyt ok. 1500 ludzi (głównie przez West Buttress). Olimp (Mytikas) doczekał się wejścia późno, bo dopiero 2 sierpnia 1913 roku. Jego zdobywcami byli Daniel Baud-Bovy, Frédéric Boissonnas i miejscowy przewodnik Christos Kakalos. Niżej podpisany miał szczęście poznać Kakalosa osobiście a nawet zrobić mu – już bardzo staremu – kilka zdjęć portretowych. Było to w r. 1973 w jednym ze schronisk u podnóży Olimpu. Christos przypomniał sobie nawet, że podczas wojny miał przyjaciela Polaka. (J. Nyka)
GS/0000 "BALTORO" GRZEGORZA GŁAZKA 11/2013
Otrzymaliśmy II wydanie mapy Grzegorza Głazka "K2 and Baltoro Glacier in the Karakorum" 1:80 000, edycja pierwsza ukazała się w r. 2004 na tym samym podkładzie satelitarnym. Obok 8-tysięczników, rejon ma bezlik wielkich formacji skalnych, w ostatnich dekadach intensywnie eksplorowanych. Dla amatorów tych partii mapa jest wręcz nieodzowna. Autor poddał swoją pracę gruntownej rewizji a w wielu miejscach uzupełnił. Pewien mankament stanowią ciemne plamy ocienionych ścian, pozbawione szczegółów rzeźby, podnoszą one jednak plastykę obrazu i sprawiają, że arkusz jest jakby wypukłym wizerunkiem gór z lotu ptaka. Pisząc w r. 1881 o mapie Tatr, W. Eljasz stwierdzał, że "wykonanie takiej mapy nie może być dziełem jednostki". Studiującemu pracę Grzegorza Głazka trudno uwierzyć, że nie jest to produkt bogato wyposażonego instytutu kartografii, lecz dzieło jednego człowieka, choć – jak sam skromnie podkreśla – wspieranego informacją przez Jerzego Walę, Janusza Majera i Lindsaya Griffina.
GS/0000 CYWIŃSKI NA WĘGRZECH 11/2013
W poprzednim numerze pożegnaliśmy Włodka Cywińskiego. Tymczasem dowiadujemy się, że w przygotowaniu jest wznowienie jego przewodnika i to w edycji węgierskiej. Jak nas poinformował dr Endre Futó, w ciągu 10 lat przetłumaczył on na węgierski 17 tomów tej pracy (3500 stron), aktualnie tłumaczy tomy 18 (Granaty) i gotowy do druku tom 19 (główna grań Tatr). Będą one wydawane przez Magyar Hegyés Sportmászó Szövetség po 1 lub 2 rocznie. Dziwi trochę zainteresowanie na Węgrzech tak szczegółowym tatrzańskim przewodnikiem – wizyty węgierskich wspinaczy w naszych górach nie są masowe ani nawet liczne. Dodatkową komplikacją jest wyrywkowość tomów, nie układających się w zwartą całość. Jak już donosiliśmy parę lat temu, w r. 2007, w przekładzie Endre Futó ukazał się – pięknie wydany – 4-tomowy przewodnik Adama Piechowskiego "A Tátra fögerince".
GS/0000 ROZSTANIA 11/2013
GS/0000 NIUSY OD RUDAWA 11/2013
Rudaw Janowic
[10 Warszawski Przeglšd Filmów Górskich]
GS/0000 FILMY GÓRSKIE W WARSZAWIE 11/2013
Zapraszam serdecznie na kolejną edycję Warszawskiego Przeglądu Filmów Górskich, tym razem do kina "Wisła", w dniach 12–15 grudnia 2013 roku. Wśród wielu wybitnych filmów znajdzie się najnowsza produkcja Darka Załuskiego "Two on K2", a także "Autana", który to obraz zdobył główną nagrodę na ubiegłorocznym Festiwalu Górskim w Krakowie. Przewidziane są liczne spotkania z naszymi czołowymi himalaistami, uczestnikami dzisiejszych i dawniejszych wypraw. Pełny program wraz ze zwiatunami ważniejszych filmów znajdą Państwo na stronie Przeglądu: www.przeglad.turnia.pl.
Roman Gołędowski