Mimo kryzysu czytelnictwa, podaz ksiazek o tematyce gorskiej jest calkiem spora i czytelnicy maja w czym wybierac. Niewatpliwie najwazniejszym wydarzeniem wydawniczym byl biograficzny tom WEGA (GS 10/13). Nie milkna glosy pochwalne, a ewentualne braki lub sprostowania maja szanse ujrzec swiatlo dzienne w przygotowywanym suplemencie. Niedawno wydawnictwo EkspressMap wydalo okazaly "Atlas gor swiata", nawiazujacy do wczesniejszego "Atlasu gor Polski". Tom posiada bardzo bogata szate graficzna, okolo 150 stron map, blisko 500 ilustracji i teksty omawiajace wazniejsze systemy gorskie. Pozycja efektowna, niemniej droga i ciezka.

Katowicki Stapis dopieszcza kolejne tomy WEGA, ale znajduje tez czas na regularny zastrzyk swietnej prozy gorskiej. W listopadzie pojawily sie kolejne tomy serii "Literatura gorska na swiecie" – "Poza Gora" Steva House'a i wznowienie klasycznego "Bialego Pajaka" Heinricha Harrera, tym razem wzbogacone poslowiem Janusza Kurczaba. Cieszyc moze zwlaszcza wydanie "Poza Gora". Jej autor to jeden z najaktywniejszych himalaistow swiata, dodatkowo obdarzony swietnym piorem. Wczesniej Stapis wydal ponownie, tym razem w skromniejszej szacie, znakomita "Korone Ziemi" nieodzalowanego Artura Hajzera. Na festiwalu w Ladku Zdroju tytul ten zdobyl zasluzenie laur Ksiazki Gorskiej Roku. Nakladem Stapisu oraz Explo otrzymalismy kolejny – ktory to juz? – tom przewodnika po Himalajach Jana Kielkowskiego – "Shisha Pangma Mountains". Ksiazka slusznie ukazuje sie w wersji angielskiej, a zdobi ja przeszlo 80 pieknych rysunkow.

Tradycyjnie pojawilo sie sporo wznowien, w czesci uzupelnionych i zaktualizowanych. Wydawcy przescigaja sie, aby dobrze sprzedac tytuly juz niegdys wydane. Inna rzecz, ze te wznowienia sa potrzebne, o czym swiadcza dowodnie ich ceny na Allegro. I tak opublikowano "Na szczytach swiata" Jerzego Kukuczki, kultowe "Zwyciezyc znaczy przezyc" (jak u Dumasa – "20 lat pozniej") Alka Lwowa, urocze "Moje PaGory" Zbyszka Piotrowicza i kolejne edycje przygod GorFanki.

60. rocznice zdobycia Mount Everestu Monika Witkowska uczcila wejsciem na szczyt (23 maja) a pare miesiecy pozniej ksiazka "Everest. Gora Gor". Dobrze napisana i bogato ilustrowana, ksiazka odslania kuchnie wspolczesnych wypraw na najwyzszy szczyt Ziemi. Dla zbieraczy literatury gorskiej znalezlismy "W scianach Dzangala" Jacka Kantorczyka (wyd. Psychoskok, Konin 2013) – opowiesc o wspinaczkach w Pirynie w 1974 roku. Dla przypomnienia: rok 1974 to m.in. Kangbachen, Shispare i bez mala Lhotse w zimie. I wreszcie sensacja wydawnicza – na polkach ksiegarskich pojawil sie "Chinski Maharadza" Wojtka Kurtyki, wydany przez krakowskie "Gory". Po 23 latach od ukazania sie "Trango Tower" mozemy odnotowac druga ksiazke Wielkiego Wizjonera. Czekamy na nastepne!

A co w naszych Tatrach? Wydawnictwo TPN wydalo w serii "Zeszytow tatrzanskich" dwa tytuly. Pierwszy jest poswiecony zasluzonej Sekcji Ochrony Przyrody TT, drugi natomiast stanowi zbior artykulow o mapie starostwa spiskiego F. F. Czakiego, jednym z najstarszych zabytkow kartografii tatrzanskiej. Rownolegle ukazalo sie faksymile mapy. Na uwage zasluguje rowniez tom esejow Macieja Krupy, Piotra Mazika i Kuby Szpilki, zatytulowany "Slady, szlaki, sciezki", opatrzony podtytulem "Posrod tatrzanskich i zakopianskich wyobrazen". Jest to ciekawy zbior rozwazan nad fenomenem Zakopanego i tzw. zakopianskosci, nadto opatrzony wieloma rzadkimi fotografiami. Wedlug informacji z Muzeum Tatrzanskiego, w grudniu ukaze sie ksiazka Z. Mozdzierza "Architektura i rozwoj przestrzenny Zakopanego w latach 1600–2013", "Taternik" zas zapowiedzial bliskie wydanie biografii Wincentego Birkenmajera. Po raz trzeci wydano bogato ilustrowany tom Krzysztofa Pisery "Jak dawniej po Tatrach chadzano". Wydawnictwo MG przygotowalo rozszerzone wznowienie waznej ksiazki Antoniego Kroha "Sklep potrzeb kulturalnych po remoncie" a Agora wydala alfabet goralski Bartlomieja Kurasia i Pawla Smolenskiego pod tytulem "Kruca fuks". Po poludniowej stronie Tatr rodzinna firma Bohusow w serii "Vyznamne osobnosti Tatier" opublikowala tomik poswiecony pierwszemu zdobywcy Durnego Szczytu i Posredniej Grani.

Kazdy z nas docenia cieplo schroniska gorskiego. Pozna wiosna otrzymalismy solidne, trzytomowe opracowanie Tomasza Biesika o schroniskach w Beskidach Zachodnich. "Schroniska gorskie dawniej i dzis", bo tak brzmi tytul, obrazuja burzliwe niekiedy dzieje tych obiektow, wzbogacone bardzo ciekawa ikonografia. Do powyzszych informacji mozna jeszcze dodac bogata oferte przewodnikow gorskich Sklepu Podroznika, Rewaszu, Trawersu i wielu innych wydawcow. Niezmordowany Jas Kielkowski wydal oczekiwany przez taternikow przewodnik "Kozie Wierchy oraz Zamarla Turnia, Buczynowa Straznica i Czarne Sciany" (AG "Filar"). Ukazalo sie tez kilka okazalych albumow o tematyce gorskiej. Jako mile gwiazdkowe podarki podpowiadamy rowniez kolejne tomy "Wierchow" (77) i "Pamietnika PTT" (21). "Wierchy" tym razem redakcja dedykowala Sudetom, "Pamietnik" – 140. rocznicy powstania Towarzystwa Tatrzanskiego. To krotkie zestawienie nie pretenduje oczywiscie do wyliczenia wszystkich nowosci. Zyczymy wesolych swiat i radosci z zastanych pod choinka ksiazkowych upominkow.

16 i 17 listopada 2013 r. obradowal w Zakopanem IX Zjazd Delegatow PTT. Nowym prezesem wybrano Jozefa Haducha z Oddzialu PTT w Chrzanowie, wymienila sie tez pewna liczba osob w skladach ZG i jego organow. Godnosc czlonkow honorowych PTT otrzymali Jozef Michlik z Ostrzeszowa, dyrektor TPN Pawel Skawinski oraz geolog i historyk nauki, prof. Zbigniew Wojcik. Wicewojewoda krakowski Andrzej Harezlak udekorowal kilka osob Krzyzami Zaslugi oraz odznaczeniami za zaslugi dla turystki. Z okazji Zjazdu, staraniem Oddzialu w Mielcu wybita zostala odznaka okolicznosciowa "140 lat PTT".

W sobote, przed rozpoczeciem obrad, po mszy sw. w kaplicy na Wiktorowkach, zostala odslonieta tablica upamietniajaca Macieja Mischke (1909–2003) – w 10-lecie jego smierci. Znalazla sie ona w kwaterze TOPR, ktorego Maciej byl czynnym czlonkiem. Tablice ufundowano ze skladek staraniem Oddzialu PTT w Krakowie, zaprojektowal ja prof. Stefan Dousa, a poswiecenia dokonal obecny gospodarz Wiktorowek, ks. Marcin Dabkowicz. Macieja wspominali dwaj jego nastepcy na stanowisku prezesa – Krzysztof Kabat i Antoni Dawidowicz, a w imieniu TOPR – Adam Marasek i Apoloniusz Rajwa.

26 pazdziernika w Centrum Kultury "Dworek Bialopradnicki" odbyl sie zorganizowany przez "Kolosy" panel dyskusyjny "Co dalej z polskim himalaizmem zimowym". Dyskutanci z 3 pokolen – Marian Bala (1931), Leszek Cichy (1951) i Tomek Mackiewicz (1975) – skupili sie jednak nie na programie zimowym lecz glownie na tragedii na Broad Peaku. Stwierdzili zgodnie, ze za smierc tych, ktorzy zgineli, nie mozna obwiniac osob, ktorym udalo sie przezyc. Tam wysoko kazdy odpowiada za siebie i sam musi oceniac swoje mozliwosci. Sam pobyt powyzej 8000 m rozmaicie wplywa na ludzi i na podejmowane przez nich decyzje i kazdy himalista musi sie z tym liczyc. Podobnie formulowal to niedawno prof. Zdzislaw Ryn w trakcie prelekcji w Oddziale Krakowskim PTT. Poinformowano przy okazji, ze program PHZ bedzie kontynuowany a kierowac nim beda Janusz Majer i Jerzy Natkanski. W spotkaniu "Kolosow" uczestniczyla tez autorka przygotowanej do druku ksiazki "Etyka i ethos ludzi gor", Antonina Sebesta.

Niepokoj moralny po Broad Peaku nadal nurtuje spolecznosc gorska a Zarzad PZA wespol z Redakcja "Taternika" zwolal do Podlesic na sobote 23 listopada duza konferencje, zatytulowana "Etyka i zasady we wspolczesnym alpinizmie". Przeszlo 60 uczestnikow obradowalo najpierw wspolnie, a potem w 3 zespolach tematycznych. W dyskusjach mocno akcentowano potrzebe powrotu do kiedys naturalnych, a ostatnio niepokojaco rozluznionych, wiezi partnerskich. Uczestnicy konferencji oceniaja spotkanie bardzo pozytywnie. Zgodnie uwazaja, ze bylo pozyteczne i potrzebne. Przebieg spotkania zostal omowiony na stronie internetowej PZA, a jego pelna prezentacje znajdziemy w "Taterniku" 4/2013. Konferencja byla nawiazaniem do tzw. Szczytu Gliwickiego z 22 kwietnia 1987 roku. Kol. Elzbieta Jaworska przypomina, ze w zapomnienie poszedl nie mniej doniosly a o rok wczesniejszy panel "Gory i bezpieczenstwo", zorganizowany przez SKT w r. 1986 – z udzialem B. Chwascinskiego, Z. Skoczylasa, J. Serafina, M. Jagielly. Obszerne i do dzis aktualne podsumowanie tego spotkania Michal Jagiello zamiescil w jezuickim "Przegladzie Powszechnym" w zeszycie 12/1987, ktorego szukalismy wowczas po ksiegarniach. (jn)

Im dluzsza jest historia alpinizmu, tym wiecej przychodzi nam swiecic jubileuszy. W tym roku mielismy dwa wazne historycznie stulecia: Mount McKinley oraz Olimp. Na najwyzszym szczycie Ameryki Polnocnej pierwsi ludzie staneli 7 czerwca 1913 roku. Byli to Walter Harper, Hudson Stuck, Harry Karstens i Robert Tatum. Harper torowal caly dzien i towarzysze przyznali mu honor "pierwszej stopy" na wierzcholku. Tatum i Stuck byli duchownymi anglikanskimi. Rzekome wejscie Fredericka A. Cooka w r. 1903 okazalo sie byc mistyfikacja. Dzis w ciagu roku wchodzi na szczyt ok. 1500 ludzi (glownie przez West Buttress). Olimp (Mytikas) doczekal sie wejscia pozno, bo dopiero 2 sierpnia 1913 roku. Jego zdobywcami byli Daniel Baud-Bovy, Frederic Boissonnas i miejscowy przewodnik Christos Kakalos. Nizej podpisany mial szczescie poznac Kakalosa osobiscie a nawet zrobic mu – juz bardzo staremu – kilka zdjec portretowych. Bylo to w r. 1973 w jednym ze schronisk u podnozy Olimpu. Christos przypomnial sobie nawet, ze podczas wojny mial przyjaciela Polaka. (J. Nyka)

Otrzymalismy II wydanie mapy Grzegorza Glazka "K2 and Baltoro Glacier in the Karakorum" 1:80 000, edycja pierwsza ukazala sie w r. 2004 na tym samym podkladzie satelitarnym. Obok 8-tysiecznikow, rejon ma bezlik wielkich formacji skalnych, w ostatnich dekadach intensywnie eksplorowanych. Dla amatorow tych partii mapa jest wrecz nieodzowna. Autor poddal swoja prace gruntownej rewizji a w wielu miejscach uzupelnil. Pewien mankament stanowia ciemne plamy ocienionych scian, pozbawione szczegolow rzezby, podnosza one jednak plastyke obrazu i sprawiaja, ze arkusz jest jakby wypuklym wizerunkiem gor z lotu ptaka. Piszac w r. 1881 o mapie Tatr, W. Eljasz stwierdzal, ze "wykonanie takiej mapy nie moze byc dzielem jednostki". Studiujacemu prace Grzegorza Glazka trudno uwierzyc, ze nie jest to produkt bogato wyposazonego instytutu kartografii, lecz dzielo jednego czlowieka, choc – jak sam skromnie podkresla – wspieranego informacja przez Jerzego Wale, Janusza Majera i Lindsaya Griffina.

W poprzednim numerze pozegnalismy Wlodka Cywinskiego. Tymczasem dowiadujemy sie, ze w przygotowaniu jest wznowienie jego przewodnika i to w edycji wegierskiej. Jak nas poinformowal dr Endre Futo, w ciagu 10 lat przetlumaczyl on na wegierski 17 tomow tej pracy (3500 stron), aktualnie tlumaczy tomy 18 (Granaty) i gotowy do druku tom 19 (glowna gran Tatr). Beda one wydawane przez Magyar Hegyes Sportmaszo Szovetseg po 1 lub 2 rocznie. Dziwi troche zainteresowanie na Wegrzech tak szczegolowym tatrzanskim przewodnikiem – wizyty wegierskich wspinaczy w naszych gorach nie sa masowe ani nawet liczne. Dodatkowa komplikacja jest wyrywkowosc tomow, nie ukladajacych sie w zwarta calosc. Jak juz donosilismy pare lat temu, w r. 2007, w przekladzie Endre Futo ukazal sie – pieknie wydany – 4-tomowy przewodnik Adama Piechowskiego "A Tatra fogerince".

Zapraszam serdecznie na kolejna edycje Warszawskiego Przegladu Filmow Gorskich, tym razem do kina "Wisla", w dniach 12–15 grudnia 2013 roku. Wsrod wielu wybitnych filmow znajdzie sie najnowsza produkcja Darka Zaluskiego "Two on K2", a takze "Autana", ktory to obraz zdobyl glowna nagrode na ubieglorocznym Festiwalu Gorskim w Krakowie. Przewidziane sa liczne spotkania z naszymi czolowymi himalaistami, uczestnikami dzisiejszych i dawniejszych wypraw. Pelny program wraz ze zwiatunami wazniejszych filmow znajda Panstwo na stronie Przegladu: www.przeglad.turnia.pl.