Dzien zaduszny i dekada Wszystkich Swietych sa okresem odwiedzania cmentarzy i wspominania Drogich Zmarlych, z ktorych wielu spoczywa w dalekich gorach -- bez grobow i w miejscach, gdzie trudno byloby zlozyc galazke kosodrzewiny czy zapalic swieczke. Tylko nielicznych przypominaja tablice, np. pod Osterwa, pod Lhotse (zdjecie) czy pod K2. Wszyscy oni zyja jednak i zyc beda w naszych sercach i w naszej wdziecznej pamieci.

Jak juz podawano pare razy w "Gazetce Gorskiej", tej jesieni wyprawa bulgarska w skladzie Nikola Lewakow, Waleria Colowa, Rumiana Gylybowa, Christo Christow, Stamen Kasabow, Borislaw Pigow, Zeko Wytew wspinala sie w Himalajach Garhwalu. Wyjazd zakonczyl sie pieknym sukcesem -- nowa droga na polnocno-zachodniej scianie Thalay Sagar (6904 m). Nazwano ja "Pomiedzy Swiatlem a Cieniem" lub "Between the Light and the Shadow" -- poniewaz biegnie granica cieni w krotkim okresie popoludniowym, kiedy slonce dociera do sciany.

Jest to pierwsze takiej rangi osiagniecie bulgarskie w najwyzszych gorach, a zrealizowali je w "capsule style" Nikola Lewakow i Christo Christow. Do wysokosci okolo 6600 m towarzyszyl im Zeko Wytew. Malo sie mowi na ten temat -- bo trudno pogodzic sie z tym, ze juz Go nie ma -- ale to wejscie poswiecone jest pamieci Milena Milczewa, jednego z najbardziej utalentowanych bulgarskich wspinaczy ostatnich lat (m.in. Trango Tower droga slowenska w roku 1998). Zginal podczas zejscia po wspinaczce sciana polnocna Wichrena w Pirinie w koncu zimy tego roku. Byl On pomyslodawca i glownym organizatorem tej wyprawy ktora miala sie odbyc juz wiosna 2003 roku.

A oto opowiadanie Nikoly Lewakowa, ktory wrocil do kraju z Walerija Colowa wczesniej od reszty. Byly obawy ze nabawil sie powaznych odmrozen, na szczescie leczenie polega na zmienianiu opatrunkow.

"Do bazy nad brzegiem jeziora Kedar Tal (4750 m) dotarlismy 21 wrzesnia 2003 roku. Byl tam tlum ludzi. Bylem zaskoczony widokiem 25 namiotow, wsrod ktorych wyrozniala sie podobna do statku kosmicznego mesa Koreanczykow. Ich sponsorami byly mocne firmy -- m. in. "Mountain Hardwear" i "Trango". W skladzie byli doswiadczeni himalaisci, zdobywcy osmiotysiecznikow, lecz droga australijska (kuluarem w srodku sciany) wspinal sie tylko zespol dwojkowy. Dotarl on do wysokosci 6400 m i wyprawa opuscila pole walki Byla tez trojka bardzo sympatycznych Holendrow. Zrobili oni nowa droge na scianie wschodniej. W dniu ich ataku pogoda byla niepewna (przepadywal snieg) ale udalo im sie osiagnac szczyt. Po przyjacielsku zazdroscilismy im, ze wspinali sie ogrzewana przez slonce sciana. Dwojka francuzow z Marsylii (Stephane Benoist i Patrice Glairon-Rappaz, 10 dni, biwaki na platformie) pokonala sciane polnocno-zachodnia nowym wariantem (okolo 400 m), biegnacym terenem lodowym obok kuluaru w centralnej czesci drogi klasycznej.

Nasza baza wysunieta (ABC, 5400 m) stanela 26 wrzesnia. Stamtad chodzilo sie okolo 15 minut po plaskim terenie do poczatku lin poreczowych na drodze normalnej. Sa one stare i w niezbyt dobrym stanie. Mysmy z nich nie korzystali. Obok doszlismy do skalnej czesci sciany, skad nasza droga prowadzi na prawo. Od tego miejsca do najtrudniejszego odcinka zaporeczowalismy okolo 450 m. Wspinalismy sie ukosnie w prawo, tuz pod skalami, terenem firnowo-lodowym o nachyleniu 60--70*. Portaledge zainstalowalismy u stop spietrzenia sciany. W kolejne 2 dni zaporeczowalismy nastepny 250-metrowy odcinek i przesunelismy platforme biwakowa na wysokosc 6150 m (punkt 2). Najpierw wspinalismy sie pionowym lodem, ktory po 20 m przechodzi w zupelnie gladkie plyty. Potem nastepuja ryzykowne partie lodowych jezykow i odcinkow bardzo cienkiej skorupy lodowej. Pierwsza i druga dlugosc liny pokonalismy bardzo delikatna wspinaczka. W nastepnych dwoch dniach dlugosc poreczy zwiekszyla sie zaledwie o 250 m. Pielismy sie do gory tylko lodowym terenem (zdjecie). Miejsce na umieszczenie platformy wybralismy tak, aby nie byla na drodze nieustajacych potokow sniegu. Odcinek pomiedzy P. 2 (6150 m) i P. 3 (6450 m) zawiera kilka powaznych przeszkod technicznych. Na ok. 6250 m natrafilismy na plytkie zaciecie (VI, A1). Wychodzac z niego zrobilem wahadlo, zeby osiagnac fragment lodowy na prawo i moc kontynuowac droge do gory. Dotarcie do miejsca P. 3 (6450 m) tak samo zajelo nam dwa dni plus jeszcze jeden na przetransportowanie bagazu i portaledge. Dysponowalismy jeszcze stoma metrami liny statycznej i 60 dynamicznej. Zostaly one uzyte nastepnego dnia. W tym momencie opinie podzielily sie: Zeko i ja zamierzalismy zejsc na dol i odpoczac 2--3 dni, Christo zas obstawal za atakiem jeszcze nastepnego dnia (juz siodmego od momentu, w ktorym portaledge stala sie naszym domem). Zeko zdecydowal sie zejsc w dol, my dwaj z Christem postanowilismy sprobowac. Od platformy zaczynal sie latwy ukosny lodowy odcinek. Ale potem nastepowala bardzo trudna wspinaczka lodowa z asekuracja na skalach obok (jeden odcinek mikstowy V-). Poreczowki sie skonczyly, a droga dalej wygladala tak: 60 m lod, 35 m mikst, 30 m mikst. Bardzo skrupulatnie zakladalismy kazdy punkt asekuracyjny, starajac sie zapamietac jego miejsce do wykorzystania podczas schodzenia na dol.

Nad nami prawie pionowo wyrastaly lupkowate skaly. Postanowilismy sprobowac przejsc przez ich prawa czesc -- dwie dlugosci liny po 50 m z symboliczna asekuracja. Powrot z tego miejsca nie byl juz mozliwy. Nie te trudne odcinki lodowe i skalne nizej, lecz ten pas lupkow jest i bedzie bariera dla duzej liczby chetnych do pokonania tej sciany Thalay Sagar. Po przejsciu z asekuracja lotna 80 m sniegu, firnu i lodu, wylonilismy sie na grani pod kopula wierzcholka. Byla godzina 16.30. Postanowilismy wykopac jame sniezna. Mimo braku sprzetu biwakowego, spedzilismy calkiem komfortowa noc.

W kierunku szczytu wystartowalismy 12 pazdziernika 2003 r. o godzinie 8 rano. Ze sniegu na grani nad nami wyrastaly stare poreczowki, ale lepiej bylo ich nie tykac. Po czterech latwych wyciagach natknelismy sie na komin IV+/ V-, strasznie kruchy, jak wszystko dookola. Pozostawalo nam jeszcze tylko 10 m skaly i 80 m snieznej grani. Na szczycie bylismy o godzinie 12.45. Spedzilismy tam 30 minut robiac zdjecia i filmujac. Na haku lodowym z petla (prawdopodobnie pozostawionym przez Francuzow) przymocowalismy bialo-zielono-czerwona flage bulgarska.

Okolo godziny 20.30 po bardzo uciazliwym zejsciu dotarlismy do portaledge na osmy z kolei biwak."

Tyle opowiadania Nikoly Lewakowa. Od siebie dodam jeszcze, ze wszystko zaczelo sie od przewodnika Jana Babicza po Himalajach Garhwalskich, ktorego egzemplarz pewnego dnia pozyczylem Milenowi Milczewowi. Wybor celu nastapil po stwierdzeniu, ze na Thalay Sagar wchodzi najmniejszy w calym rejonie odsetek wspinaczy podejmujacych proby wejscia.

W numerze 128 "Rock & Ice" z pazdziernika 2003 r. na szesciu stronach ukazal sie ciekawie napisany artykul Chrisa (Krzysztofa) Belczynskiego pt. "Last Cry of the Butterfly", poswiecony przejsciu nowa droga sciany Citadel w Kichatna na Alasce (zob. GG 05/03 z 21.05.2003). Tekst rozpoczyna motto poety Wlodzimierza Pietrzaka: "Reching for the possible is not worth the effort". Artykul zdobia piekne zdjecia zrobione przez swiatowego juz formatu fotografa, Dawida Kaszlikowskiego. Jedno z nich -- to, ktore zostalo wydrukowane na okladce czerwcowych "Gor" -- trafilo nawet na okladke pisma (pierwsza "nasza" okladka w USA!), dzieki obrobce komputerowej i drobnym zmianom w stosunku do oryginalu graficznie chyba ladniejsze niz wersja zamieszczona w "Gorach". Artykul Belczynskiego bardzo podobal sie czytelnikom, jeden z nich napisal pochwalny list ("R&I" nr 129), w ktorym uznal go za najlepszy artykul wspinaczkowy, jaki czytal od lat: "Kind of like finding a diamond in your driveway. Hunt that guy down and make him write more." Zainteresowanych ostatnimi tekstami literackimi Belczynskiego odsylam do majowych "Gor", w ktorych zamieszczono jego "Miesiac na Mid-Wescie", "Krotka historie drugiego wcielenia" a w duzym artykule przedstawiono sylwetke autora. U jednej z czytelniczek sprzeciw wzbudzilo zamieszczenie zdjecia erotycznego (zob. "Gory" 6/2003 s.21), pomimo ze Amerykanie je ocenzurowali. Jak podal niedawno UKA na swojej stronie internetowej, Krzysztof Belczynski mial wystapic w Warszawie z prelekcja poswiecona czerwcowej wyprawie na Alaske.

W mojej korespondencji o jesiennych pomiarach najwyzszej gory Europy (GS 09/03) zapowiadalem ogloszenie wynikow na dzien 17 pazdziernika. Wyniki ogloszono, a zaskoczyly one wszystkich: okazalo sie, ze katastrofalnie upalne lato 2003 spowodowalo stopienie sie czapy lodowej na szczycie Mont Blanc i zmniejszenie jego wysokosci az o 2 metry (dokladnie 1,95 m). Przy pomiarach sprzed 2 lat uzyskano rezultat 4810,4 m i ten polecono wprowadzic do literatury jako ostateczny. Tymczasem obecnie szczyt wrocil do koty poprzedniej -- 4808,45 m, a i ta moze sie okazac przejsciowa. Dwudziestu naukowcow z Panstwowego Instytutu Geografii orzeklo, ze do redukcji wysokosci przyczynily sie tez silne wiatry, ktore "zeszlifowaly" lodowa krawedz wierzcholka. Jeszcze bardziej rewelacyjnie brzmi inne ustalenie, to mianowicie, ze w ciagu 2 lat masyw szczytowy przemiescil sie o 70 cm w kierunku polnocno-zachodnim, podczas gdy w poprzednich komunikatach mowiono o hipotetycznych 2--3 mm w ciagu roku.

Mamy juz garsc szczegolow bulgarskiego przejscia na polnocno-zachodniej scianie Thalay Sagara (6904 m), kilka razy wspominanego na naszej stronie. Wyprawa pojechala w 7-osobowym skladzie: Walerija Colowa, Rumjana Gylybowa, Stamen Kasabow, Nikola Lewakow, Borislaw Pigow, Christo Christow i Zeko Wytew. Baze zalozono na wysokosci ____m, niebawem zas baze wysunieta w poblizu sciany. Tempo aklimatyzacji i obrobki drogi -- mimo nienajlepszych warunkow -- swiadczy o wysokim poziomie sportowym ekipy: Christow i Wytew mieli zreszta aklimatyzacje z Pamiru i Alaski. Sciane zaporeczowano do wysokosci 6400 m, gdzie przeniesiono platforme biwakowa. Z niej wyruszyli w gore Christo Christow, Nikola Lewakow i Zeko Wytew, ten trzeci zawrocil jednak z ok. 6600 m z powodu lekkich odmrozen. Pozostali wspinali sie pod najstromsza partie sciany i tam zabiwakowali jeszcze raz, tym razem w jamie snieznej. Nastepnego dnia -- 12 pazdziernika o 12.30 -- osiagneli szczyt i wrocili do portaledge, gdzie Nikola Lewakow stwierdzil u siebie odmrozenia. Przez wiekszosc pobytu ekipy w gorach temperatury byly bardzo niskie, noca w bazie termometr wskazywal -20*C. Przebieg drogi nie jest na razie znany, rowniez opis przejscia tworzony jest na podstawie niepelnych informacji. Uczestnicy wspominaja z tej jesieni nowa droge (mowia o wariancie) Francuzow (GG 10/03 z 18.10.2003) oraz probe koreanska centralnym kuluarem sciany (ktorej?). Droga na Thalay Sagarze jest pierwsza bulgarska big wall climb w Himalajach. Jesli chodzi o 8-tysieczniki, Bulgarzy maja ich w dorobku 8: Lhotse 1981 (Prodanow solo), Everest 1984 i 1997, Annapurne 1989, Broad Peak 1990, Gasherbrum II 1992, Nanga Parbat 1993, Dhaulagiri 1995 i 1997 wreszcie Makalu 1998.

I jeszcze "ciepla" wiadomosc z Everestu: komercyjna wyprawa Berga po odpoczynku w dolinie rozwija od wczoraj akcje szczytowa. Szerpowie zaporeczowali teren i zalozyli oboz na Przeleczy Poludniowej. Jest duzo swiezego sniegu, jezeli jednak pogoda wytrzyma, ew. ataki szczytowe moglyby nastapic okolo 22 pazdziernika. Maegan Carney wspina sie z nartami na plecach, nie rezygnuje bowiem ze swojego smialego planu. Jak przypomina MountEverest.net, wejscia jesienne stanowia tylko 18% ogolu wejsc na Everest, zas udane wejscia po 20 pazdziernika sa bardzo nieliczne.

Bracia Alexander i Thomas Huberowie znowu pokazali, co potrafia. Po dlugich robotach przygotowawczych, polegajacych na studiowaniu poszczegolnych wyciagow, przeszli rotpunkt droge "Zodiac" w prawej, nizszej polaci scian El Capitana. Przejscie okazalo sie duzo trudniejsze, niz zakladali, m.in. z powodu braku jesiennego ochlodzenia, na ktore tak bardzo liczyli (por. GG 09/03 z 26.09.2003). Dwa kluczowe wyciagi wymagaly cienia, a poniewaz sciana ma wystawe SSE, mogli sie nimi zajac tylko o swicie i o zmierzchu. Ostateczny atak zajal im 68 godzin, w czym miescily sie jednak okresy przeczekiwania dziennego skwaru (jedno 10-godzinne). Dla klasycznego przejscia trzeba bylo powyszukiwac warianty, omijajace dlugie rzedy hakow. Tak zmodyfikowana droga ma 21 wyciagow. Do finalnego ataku przystapili przed zachodem slonca 9 pazdziernika, biwakowali na portaledge. Trudnosci na kluczowych wyciagach byly na absolutnej granicy ich umiejetnosci. "Nie uwazamy tego przejscia za idealne -- mowia w komunikacie DAV -- zbyt duzo czasu zajelo nam opracowanie drogi, sciane mozna przejsc szybciej, podczas wspinania bylo niemalo lotow i odpadniec, no ale przeszlismy Zodiac w stylu rotpunkt i to jest najwazniejsze..." W koncu pazdziernika "Huberbuam" wracaja do kraju.

Himalajski sezon minal juz polmetek, wejscia nie sypia sie jednak jak z rekawa. Po stronie nepalskiej wypraw jest mniej, niz oczekiwano, a i pogoda nie pozostawia ekipom swobody dzialania. "Nikt z nas nie spodziewal sie tak stabilnej niepogody" -- mowia Rosjanie na scianie Jannu, gdzie ostatnio spadlo przeszlo metr sniegu (w bazie 40 cm). Na razie liczniejsze wejscia -- szczesliwie takze polskie -- notowane sa z Cho Oyu i z Shisha Pangmy, tu jednak glownie z wierzcholka centralnego. Na Centralny weszli m.in. Wlosi Silvio Mondinelli i Mario Merelli -- swiezy snieg na grani zamknal im jednak droge do szczytu glownego. 27 wrzesnia na Cho Oyu wszedl Sloweniec Roman Dobrajc, zwykly turysta gorski bez praktyki alpinistycznej, choc byl juz na Kilimandzaro i na Aconcagua. Wyprawa slowenska na poludniowa sciane Shisha Pangmy zalozyla baze na wysokosci 5200 m i zrobila aklimatyzacyjne wejscie na szczyt o wysokosci 6100 m. O szczegolnym rekordzie Juana Oiarzabala na Cho Oyu piszemy w osobnej notatce (GG 10/03 z 08.10.2003). W swym raporcie mowi on o skrajnie zlych warunkach pogodowych, tymczasem jak podaje Alek Lwow na swojej stronie GiA, w tym samym dniu weszlo na szczyt Cho Oyu dwoje Polakow, Kinga Baranowska i Marcin Miotk "w pieknej mroznej pogodzie". Kinga szla z zalozonej przez siebie "trojki", Marcin -- wprost z obozu II (7000 m), nie musialo wiec byc az tak zle.

Czesi i Bulgarzy. Czeska wyprawa na Annapurne IV nie ma bezposredniej lacznosci z krajem i wiadomo o niej tylko, ze 23 wrzesnia dotarla do bazy na wysokosci 4400 m. Pogoda jest i tam slaba -- "vytrvale prsi a je nulova viditelnost". Podobnie bez stalej lacznosci jest ekipa slowacka na technicznie nietrudnym Shartse II. Duzy ruch panuje w Himalajach Indyjskich. W poczatku pazdziernika dotarla na miejsce 7-osobowa wyprawa bulgarska na polnocno--zachodnia sciane Thalay Sagar (6904 m) w Garhwalu (zdjecie). W jej skladzie sa 2 panie. 12 pazdziernika Petyr Atanasow zawiadomil nas o jej sukcesie: szczyt osiagneli Christo Christow i Nikola Lewakow. Jest to niewatpliwie jeden ze szlagierow tej jesieni. Tymczasem mniej cierpliwe wyprawy juz pakuja manatki. Tak np. pare dni temu zwinela sie hiszpanska wyprawa na Kangchenjunge, stwierdzajac, ze po ostatnich opadach sniegu dalsza wspinaczka bylaby zbyt ryzykowna. A dzisiaj zapadla raczej oczekiwana decyzja pod Jannu. "Zaczyna sie monsun i wyprawe musimy zwinac".

Wypadki. Po tragedii lawinowej 8 wrzesnia, w ktorej zginal m.in. slynny polarnik Antoine de Choudens, francuska wyprawa GMHM zrezygnowala z dalszej dzialalnosci na Shisha Pangmie, wycofala sie tez wyprawa hiszpanska. O wypadku francuskim pisalismy juz w GG 10/03 z 02.10.2003, podobnie jak o tragedii lawinowej na Panchachuli w Himalajach Indyjskich, ktora pochlonela 9 alpinistow z wyprawy ITBP (GG 09/03 z 25.09.2003). Tymczasem nadchodza dalsze smutne informacje. Zaczynajac od konca: 13 pazdziernika nadeszla wiadomosc z Ama Dablam, gdzie wskutek zerwania sie starej poreczowki zginal wytrawny przewodnik himalajski, Robert Rackl (przeszlo 10 lat praktyki). Wspomniana notatka na stronie GiA mowi o smierci Greka na Cho Oyu, niedawno podano, ze na Himlungu (7126 m) lawina zeszla na zespol japonski atakujacy szczyt. Zginal 39-letni Ayumi Nozawa, dwaj jego towarzysze wydobyli sie spod sniegu sami. Podano tez informacje o kolejnym dramacie: Podczas proby wejscia na Lhotse Shar (8400 m) smierc poniesli Park Joo Hoon i Hwan Sun Dug, ktorych lawina zgarnela 150 m ponizej szczytu. W sumie w tym sezonie zginelo w lawinach co najmniej 14 alpinistow.

Plany 2004. Do konca sezonu jeszcze dwa tygodnie, a tu juz nadchodza zapowiedzi wiosennych i letnich wypraw 2004. Latem duzy ruch bedzie panowal pod K2: jubileusz 50-lecia pierwszego wejscia stanie sie dla wielu okazja do wydebienia dodatkowych pieniazkow. Wloska wyprawa "Scoiattoli al K2" bedzie miala w skladzie wnuka Lina Lacedellego, a sam wielki dziadek objal nad nia patronat honorowy. Inna wloska wyprawa zamierza wejsc na szczyt tak z poludniowej, jak i z polnocnej strony. O planach Oiarzabala na K2 piszemy w GS 09/03. W zwiazku z jubileuszem, Pakistan postanowil utrzymac jeszcze przez ten rok obnizone o 50% oplaty za szczyty. Na lato 2004 Ministerstwo Turystyki juz wydalo 50 pozwolen, podczas gdy w minionym sezonie bylo ich tylko 20. Tymczasem w Himalajach wyprawa brytyjska chce wiosna 2004 zaatakowac dluga poludniowo-wschodnia gran Makalu (dotad powtorzona chyba tylko raz). Makalu bedzie rowniez celem wojskowej wyprawy hiszpanskiej Grupo Militar de Alta Montana, ktora minionego lata trenowala w Pamirze. Rosjanie planuja droge srodkiem polnocnej sciany Everestu -- az dziw bierze, ze ten narzucajacy sie problem dojrzewa dopiero teraz. Bardzo sie spieszy kolekcjonerom Wielkiej Czternastki. Edurne Pasaban, ktora po minionym lecie ma juz za soba 6 osmiotysiecznikow, mysli o K2 wraz z Oiarzabalem. Mloda Francuzka Frederique Delrieu planuje wejscie na Everest bez tlenu a potem Gasherbrumy II i I -- wszystko razem w 135 dni. Zyczmy powodzenia!

Zauwazylem na Panstwa stronie (GG 09/03 z 26.09.2003) blad terminologiczny. Chodzi o informacje, ze Maegan Carney (obecnie w trakcie proby zjazdu na nartach z Everestu) jest mistrzynia swiata w narciarstwie "akrobatycznym". Narciarstwo akrobatyczne, kiedys znane we Francji jako "ski d'acrobatique", obecnie znane jest na swiecie pod nazwa "freestyle". Maegan jest zas mistrzynia freeskiing'u lub freeride'u -- terminy te nie maja dokladnych odpowiednikow w polskim jezyku (oraz w innych jezykach, np. francuskim) i w takiej formie sa uzywane przez osoby zajmujace sie tego typu aktywnoscia. Ponadto "freeride" jest terminem szerszym, gdyz obejmuje takze snowboard, stad stosowane jest wyroznienie "freeskiing". Pewna proba tlumaczenia tego terminu byloby zapewne "narciarstwo pozatrasowe" (franc. "hors-piste", lub czesto uzywana kombinacja angl.-franc. "off-piste"), chociaz stosowanie oryginalnej amerykanskiej wersji "freeride" wydaje sie byc lepiej rozumiane w tym srodowisku.

Minely juz dwa tygodnie od naszych "Dni", pora napisac pare slow o ich przebiegu. Piatkowe przedpoludnie bylo przeznaczone na dojscie do schroniska w Roztoce i poswiecenie pamiatkowej tablicy. Nasz kapelan, ks. Jozef Drabik, dojechal tam na skroty, przez Slowacje. Tablice przywiozl jej wykonawca, Piotr Jasienski. Jest okazala, bije w oczy jasnym drewnem. Ok. godz. 14 dochodza nasze grupy, ktore szly przez Rusinowa Polane z przewodnikami -- Staszkiem Maciata i Staszkiem Trebaczem. Zebralo sie nas razem ok. 40 osob. Nasza mala uroczystosc zagaja prezes Antoni Leon Dawidowicz. Wita czterech czlonkow honorowych PTT. Odslania tablice red. Adam Liberak, poswieca ja ks. Drabik. A oto tresc tablicy:

Kolejny punkt programu -- to wieczor w TPN. Mgr Krzysztof Pisera z Muzeum Etnograficznego w Lodzi przypomnial, jak dawniej po Tatrach chadzano, Marian Bala opowiedzial o wystawie PZA "Osiagniecia polskiego alpinizmu", ktorej jest kustoszem. Nastepnie Krzysztof Pietruszewski z Lodzi przeprowadzil konkurs z wiedzy o Tatrach. Niestety mlodziez szkolna wolala w tym dniu isc w gory, wiec bawilismy sie sami.

Kulminacyjnym punktem "Dni Gor" byla sesja popularno-naukowa. Otworzyl ja Prezes Dawidowicz, wsrod gosci byli reprezentujacy Ministerstwo Srodowiska dyrektor Zarzadu Parkow Narodowych, Arkadiusz Nowicki oraz burmistrz Zakopanego, Piotr Bak. Na liste obecnosci wpisalo sie 81 osob. Dyrektor Pawel Skawinski rozgrzeszyl tych wszystkich, ktorzy zamiast na sesje wybrali sie w gory, bo pogoda byla przepiekna. Dyrektor nawiazal do swego gorskiego rodowodu -- w Tatry wprowadzala go babcia. W 1958 roku jako 11-letni chlopiec stanal po raz pierwszy na Rysach i juz wtedy Tatry zauroczylo go na cale zycie. Odbyl studia na Wydziale Lesnym WSR w Krakowie a cala jego praca zawodowa wiazala sie z TPN. Po wystapieniu Dyrektora, Marian Bala jako przedstawiciel PZA wreczyl Mu oraz dyr. Stanislawowi Czubernatowi i Wieslawowi Siarzewskiemu przyznane im Medale Stulecia Alpinizmu Polskiego. Referaty poprzedzila projekcja filmu dokumentalnego Krzysztofa Pietruszewskiego o poczatkach turystyki tatrzanskiej i dzialalnosci TT. Bardzo ciekawy byl wyklad z multimedialna prezentacja dra Zbigniewa Zwolinskiego z Poznania pt. "Wysokosc w gorach". Nastepnego tematu, traktujacego o zaslugach TT i hrabiego Wladyslawa Zamoyskiego dla ochrony Tatr i rozwoju Zakopanego nie moglo na naszej sesji zabraknac. Zajal sie nim dr Jerzy Roszkowski z Muzeum Tatrzanskiego. Marian Bala przedstawil zarys historii alpinizmu polskiego na przestrzeni stu lat. Widzi on miejsce dla PTT w rozwijaniu turystyki wysokogorskiej szczegolnie w dwu grupach wiekowych: po pierwsze mlodziezy, po drugie starszych taternikow, ktorzy juz sie nie wspinaja, ale nadal chodza na wycieczki w gory. Wreszcie Stanislaw Janocha omowil dzialalnosc kresowych oddzialow PTT. W kuluarach czynne bylo stoisko filatelistyczne ze specjalnie wydana karta pocztowa, okolicznosciowym stemplem i datownikiem.

O godz. 17 zebralismy sie na Polanie Kuznickiej, gdzie czekala przygotowana dla nas watra, kielbaski do opiekania i kapela goralska, przygrywajaca nam przez dwie godziny.

Niedziela tradycyjnie rozpoczela sie Msza Sw. w starym kosciele. Po nabozenstwie Stanislaw Maciata poprowadzil wycieczke po miescie, poczynajac od Peksowego Brzyzka. Okolo poludnia pod Dworcem Tatrzanskim nastapilo oficjalne zakonczenie "Dni Gor". Dodajmy, ze wspaniale zorganizowanych przez Wlodzimierza Janusika, ktoremu naleza sie szczegolne podziekowania. Podziekowania naleza sie takze Grzegorzowi Blaszczykowi, ktory podjal sie trudu kwatermistrzostwa w "Warszawiance".

Szerokim echem odbil sie w swiecie chinski projekt budowy szosy turystycznej dookola tybetanskiego Kailasha (6714 m, tez 6675 m) -- najswietszej gory w tej czesci Azji, czczonej przez 4 rozne wyznania jako siedziba bogow, pepek swiata, a nawet centrum calego Universum. Chinom chodzi o komercjalizacje tej perly krajobrazowo-kulturalnej, budzacej ogromne zainteresowanie wsrod turystow, zachodnich ale takze chinskich. Tybetanczycy widza w tym jednak nowy zamach na ich wiare i tozsamosc narodowo-etniczna, podobny do nieslawnej rewolucji kulturalnej sprzed niewielu lat, ktorej pastwa padaly klasztory, biblioteki, zabytki historii. O tym, ze sprawa wchodzi w stadium realizacji, swiadczy rozpoczecie 27 lipca prac inzynieryjno-pomiarowych na obwodzie nieco szerszym od tradycyjnej swietej "kory" (55-kilometrowej drogi pieszych pielgrzymek wokol masywu). W Europie centralnej zawiazaly sie specjalne komitety obrony Kailasha (tybet. Kang-Rimpoche), zaktywizowaly sie tez towarzystwa przyjaciol Tybetu i Azji Centralnej. Zbierane sa m.in. petycje do ONZ, gdyz ratunkiem moglaby sie stac decyzja UNESCO o wlaczeniu szczytu do sieci prawnie chronionych zabytkow wszechswiatowego dziedzictwa przyrodniczo-kulturalnego. To, ze taka decyzja nie zapadla juz pare lat temu, jest duzym przeoczeniem miedzynarodowej organizacji. 4 pazdziernika 2003 pod haslem "Rettung des Berges Kailash" (zdjecie) na szczycie alpejskiej Zugspitze odbyla sie demonstracja milosnikow Azji Centralnej i jej niezwyklej kultury.

Pisze z hotelu La Pergola. Wczoraj (4 pazdziernika 2003) w rzymskiej siedzibie "Wildworld Foundation" przy Via Po 25 zakonczylo sie doroczne spotkanie Komisji Wypraw UIAA. Obecni byli: Renato Moro (Wlochy), Marcus Itten (Szwajcaria), Birkum Pandey (Nepal), Elizabeth White (USA), Luis Lopes-i-Lleiro (Hiszpania), Roland Bekhendam (Holandia), Jiri Novak (Czechy), Carlo-Alberto Pinelli (Wlochy), Bernard Domenech (Francja) no i moja skromna osoba. Nie bylo Lindseya Griffina, ktorego podczas zebrania w Pradze w zeszlym roku Joss Lynam wyznaczyl na swojego nastepce. Od roku 2004 przewodniczacym Komisji bedzie Renato Moro (zdjecie), jego zastepca -- Marcus Itten, sekretarzem -- Elizabeth White. Dlugo dyskutowano nad wewnetrzna struktura Komisji i obowiazkami poszczegolnych czlonkow. Innym waznym tematem byla obecnosc Komisji w przestrzeni wirtualnej. Problemy pozostaly otwarte do Walnego Zgromadzenia UIAA w Berchtesgaden w koncu nastepnego tygodnia (10--12 pazdziernika), gdzie powinny zapasc wiazace decyzje.

Chodzimy w Alpy, Kaukaz, Himalaje dla przyjemnosci i dla przezywania wspanialosci gorskiego swiata. Ambicje sportowe, rekordy, siodemki i czternastki szczytow -- to nie MY. Chociaz czasem wychodzi szydlo z worka. Pare dni temu pisalismy, ze Hiszpan Juan Oiarzabal wszedl 23 wrzesnia na Cho Oyu, a bylo to jego 19. wejscie osmiotysieczne. Przeskoczyl Reinholda Messnera (18 wejsc) i wyrownal rekord Szerpy Ang Rity (19). Widac jednak pozycja ex aequo i w dodatku z Szerpa nie odpowiadala mu i postanowil swa przewage ostatecznie przypieczetowac. W niedziele 5 wrzesnia wszedl ponownie na Cho Oyu (w sumie jego czwarty pobyt na tym szczycie: 1985, 2002, 2003, 2003). Wraz z nim weszlo na wierzcholek dwoch czlonkow wyprawy z Ciudad de Huesca. Pogoda w dniach ataku nie sprzyjala wysokim wejsciom: bylo bardzo mrozno (ok. -30*) i wial silny wiatr, okresami niemal huraganowy. Totez wspinaczka wymagala pelnej mobilizacji i dala alpinistom solidnie "w kosc". "Jestem szczesliwy, lecz bardzo zmeczony -- mowi lekko poodmrazany Juan. -- Ten rzekomo latwy 8-tysiecznik wcale nie byl w ten weekend spacerkiem, bylo trudniej niz gdziekolwiek indziej w moich ostatnich latach." W bazie pod Cho Oyu sa jeszcze wyprawy czekajace na lepsze warunki (choc Babnow spod Nuptse melduje sloneczna i bezwietrzna pogode...).

Na dni 26--28 wrzesnia 2003 po raz kolejny do Ladka Zdroju zjechala liczna, kilkusetosobowa rzesza entuzjastow filmu gorskiego i niepowtarzalnej atmosfery towarzyszacej przegladowi. Zgodnie z utarta juz tradycja, po wazniejszych projekcjach przez scene przewija sie szereg slaw naszego alpinizmu. Byl wiec Krzysztof Wielicki wraz z towarzyszaca mu ekipa spod K2 (po filmie "W cieniu K2" Roberta Wichrowskiego), Piotr Pustelnik z Anna Czerwinska wspominajacy niezwykle sniezna wyprawe na Manaslu (po filmie "Snow Story" Darka Zaluskiego) oraz Wojciech Branski (po projekcji filmu sprzed lat "2 x 8,5" Szymona Wdowiaka, pokazywanego z okazji 25. rocznicy zdobycia Kangchendzongi Srodkowej i Poludniowej oraz dla uczczenia pamieci niedawno zmarlego kierownika owej wyprawy, Piotra Mloteckiego). Przeglad zaszczycila tez obecnoscia Anna Milewska, ktora zapowiada ukazanie sie wkrotce biografii patrona festiwalu -- Andrzeja Zawady, autorstwa Ewy Matuszewskiej. Tak wiec czulo sie powiew wielkiego alpinizmu, co podkreslila kapitalna diaporama Marka Arcimowicza z wejscia na Ama Dablam. A jednak glownym bohaterem przegladu okazal sie kto inny. Niekwestionowanym zwyciezca zostal bowiem ujmujacy film Mirka Dembinskiego "Wspolny lot". Podobnie jak we wczesniejszym, rownie wspanialym obrazie Mirka "Ikar", takze i tu bohaterem filmu jest spadolotniarz. Tym razem jednak wymowa filmu jest zgola inna -- mlody czlowiek, sparalizowany w wyniku feralnego ladowania, nie zaprzestaje uprawiania tego niebezpiecznego sportu, a nawet wznosi sie na wyzyny tej konkurencji, dokonujac wraz z opiekujaca sie nim na co dzien malzonka pierwszego w historii lotu w duecie, gdzie pilotem jest osoba niepelnosprawna. A wiec po raz kolejny w Ladku triumf odniosl wspanialy film, ktory skadinad z gorami ma jedynie posrednie konotacje.

Oczywiscie Przeglad w Ladku to nie tylko filmy i prezentacje, ale tez i slawne juz wieczorne hulanki i swawole. I tym razem panowala szampanska atmosfera, co trafnie wyrazil jeden z szacownych jej uczestnikow slowami "kogo tu nie ma, ten kiep". Stoly uginaly sie od tanczacych par, a panujacy scisk w sali jak na ironie uniemozliwil wejscie do srodka glownemu organizatorowi festiwalu -- Zbyszkowi Piotrowiczowi. Jemu tez naleza sie gorace wyrazy uznania za wspaniala organizacje tej na trwale wpisanej do kalendarza imprezy gorskiej, gdzie obok prezentacji tego, co najlepsze na swiecie, zawsze znajdzie sie miejsce dla pokazania wazniejszych osiagniec polskiego alpinizmu. Tegoroczny Przeglad byl impreza towarzyszaca obchodom 100-lecia zorganizowania sie taternictwa polskiego.

Jak nas wczoraj powiadomil telefonicznie Xavier Eguskitza, podczas aklimatyzacyjnej wspinaczki w rejonie Shisha Pangmy zgineli w lawinie dwaj uczestnicy wyprawy Groupe Militaire de Haute Montagne (GMHM), Philippe Renard i Antoine de Choudens. Obaj byli doswiadczonymi alpinistami, choc drugi z nich cieszyl sie wieksza slawa jako polarnik. Bez zadnego wsparcia zdobyl on na nartach oba bieguny: 25 kwietnia 1996 Biegun Polnocny i 10 stycznia 1999 Poludniowy. Pomiedzy tymi dwoma wyczynami, 8 maja 1997, dokonal wejscia bez tlenu na Mount Everest, stajac sie pierwszym czlowiekiem, ktory zdobyl wszystkie trzy bieguny Ziemi. Do tej pory 14 ludzi dokonalo tej sztuki, w tym Szwedka Tina Sjorgen. Z tej czternastki tylko 5 osob (w tym rowniez Tina) w swych wyprawach polarnych nie korzystalo z zadnego wsparcia, ale jedynie Antoine wszedl na Everest nie uzywajac tlenu. Tylko on wiec jak dotad wypelnil przy trzech biegunach idee by fair means w calosci. Wyprawa GMHM miala w planie nowa droge na poludniowo-zachodniej scianie Shisha Pangma, nie wiadomo jednak czy po tak ciezkiej stracie nie zrezygnuje z dalszej dzialalnosci. Jak podaja strony internetowe, ciala obu ofiar zlokalizowano z pomoca detektorow lawinowych, niepogoda nie pozwolila jednak na ich wydobycie.

W niedziele 28 wrzesnia zakonczylo sie w Glucholazach IX Spotkanie Czytelnikow i Milosnikow Gor i Alpinizmu. Wzielo w nim udzial 150 osob z calej Polski, w tym mieszkancy tak odleglych miejscowo.ci, jak Sopot, Szczecin czy Pulawy. "Gwiazda" tegorocznego Spotkania byl niemiecki podroznik i globtroter, fotografik Dieter Glogowski, ktory w sobotni wieczor zaprezentowal wspaniala diaporame pt. "Gdzie Sziwa spotyka sie z Budda", opowiadajaca o jego pielgrzymce w towarzystwie trzech "swietych mezow", tzw. Sadhu (jeden z nich 84-letni!), dolina Kali Gandaki w Nepalu, do swietego miejsca Muktinath, waznego zarowno dla hinduistow jak i buddystow. Obraz, podawany z czterech rzutnikow na ekran o wymiarach 4 x 6 metrow, sprzezony byl ze stereofonicznym dzwiekiem i na zywo opatrzony komentarzem autora, tlumaczonym przez nizej podpisanego. Prelekcja trwala poltorej godziny i w zgodnej opinii widzow byla technicznie oraz artystycznie rewelacyjna, a przy tym prawdziwie poruszajaca.

Sobotni blok prezentacji multimedialnych rozpoczela podrozniczka Kaska Mazurkiewicz, ktora wystapila z ilustrowana swietnie dobranymi przezroczami prelekcja na temat roznych aspektow podrozowania po swiecie, opatrujac zdjecia dynamicznym, perfekcyjnym i bardzo dowcipnym komentarzem. Zaraz po niej wystapil Witek Szylderowicz z premiera swojego 45-minutowego filmu, pokazujacego przebieg niedawnej wyprawy na Gasherbrum II. O godz. 20 Dieter Glogowski wyswietlil film pt. "Zanskar -- zamarznieta rzeka", opatrujac go wlasnym komentarzem. Byl to rodzaj "rozgrzewki" przed diaporama, stanowiaca glowny punkt programu. Degustacje piwa, posiady przy ognisku i "nocne ludzi gor rozmowy" kontynuowano po zakonczeniu diaporamy, a najwytrwalsi poszli spac o godz. 4.

W niedziele o godz. 10 dwa autokary z "Banderozy" przewiozly wszystkich do Jarnoltowka u stop Biskupiej Kopy, skad rozpoczal sie "atak szczytowy". Oboz pierwszy zalozono w schronisku "Pod Kopa Biskupia". Po krotkim odpoczynku, 109-osobowy zespol szturmowy smialym uderzeniem zdolal dotrzec do wierzcholka, co zostalo udokumentowane zbiorowym zdjeciem i uczczone doskonalym czeskim piwem. Duch Andrzeja Zawady, honorowego lidera ekspedycji, byl ze zdobywcami caly czas, czuwajac nad sprawnym i bezpiecznym przebiegiem ataku. Po powrocie do "Banderozy" nastapil oczekiwany przez wszystkich moment losowania mnostwa nagrod, fundowanych przez firmy "North Adventure", "Fjord Nansen", "Polartec" oraz Aleksandra Niznikiewicza i Ryszarda Pawlowskiego (szczegoly podamy na stronach www.gia.alpinizm.pl). Niektorym szczescie dopisalo bardziej, innym mniej, ale nikt nie wyjechal z Glucholazow z pustymi rekami.

IX Spotkanie GiA zostalo oficjalnie zakonczone o godzinie 15 wzajemnymi podziekowaniami oraz obietnica spotkania sie na X Jubileuszowym Spotkaniu GiA dokladnie za rok. Juz teraz zapowiadam, ze spotkanie to bedzie diametralnie inne niz wszystkie dotychczasowe: zadnych filmow, zadnych slajdow, zadnych prelekcji! Bedzie potezna balanga z tancami, spiewami i licznymi niespodziankami. Wszystkim uczestnikom IX Spotkania GiA dziekuje za przybycie, za wspoludzial w tworzeniu doskonalej atmosfery, za wiele milych slow jakie padly z ich ust pod adresem imprezy, za poswiecenie w boju z piwem i wysilek w walce o szczyt. Rowniez za to, ze wszystko przebieglo tak gladko, spokojnie i bez najmniejszych nawet zaklocen.