Zapraszam do kina "Luna" na specjalne, pierwsze w Polsce pokazy nowego filmu Darka Załuskiego, zrealizowanego podczas ubiegłorocznej wyprawy na Everest z Martyną Wojciechowską w roli głównej. Film wyświetlany jest w formacie HD, dzięki czemu Himalaje prezentują się w całej swej potędze i grozie. Oprócz projekcji filmu (63 min) przewidziano rozmowy z alpinistami i ludźmi filmu. Zostanie odtworzony wywiad z Darkiem Załuskim, będzie stoisko z książkami górskimi, będą też upominki od sponsorów. Film "Everest. Przesunąć horyzont". Kino "Luna" ul. Marszałkowska 28, tel. 621 78 28. Dni 21, 22, 23 i 24 czerwca godz. 20.30. Bilety w cenie 12 zł, miejsca można rezerwować wcześniej. Film Darka Załuskiego jest wydarzeniem w naszej kinematografii górskiej i naprawdę trzeba go zobaczyć. Garść dalszych informacji na stronie kina "Luna". Do zobaczenia przed ekranem!

Jak to zapowiedzieliśmy w "Głosie Seniora" GS 10/06, w październiku br. nakładem nowego wydawnictwa Sudetica Verticalia ukazał się przewodnik wspinaczkowy pt. Rudawy Janowickie. Trudno się tym przewodnikiem nie zachwycić! Książka wydana jest niezwykle starannie – zarówno treściowo, jak i graficznie. Autorzy szczegółowo poznali najskrytsze rudawskie zakamarki, wielokrotnie zapewne zapuszczając się w miejsca rzadko odwiedzane bądź też prawie nieznane. Przewodnik zajmuje się mniej popularną wschodnią częścią malowniczego pasma górskiego Rudaw Janowickich i omawia chyba wszystkie nadające się do wspinania z liną skałki Zamkowego Grzbietu, Doliny Janówki, Janowickich Garbów i Janowickiego Grzbietu. Mniejsze i zupełnie małe skałki, bloki, bloczki, kamienie – jeszcze jeden skarb tego terenu – zostaną zapewne opisane w innym opracowaniu. Bouldering w tym rejonie ostatnio rozwija się bardzo żywo, o czym mowa jest w przewodniku w osobnym rozdziale. Tu przy okazji drobne uzupełnienie. Pierwsze przejścia boulderowe miały miejsce przed latami osiemdziesiątymi. Niżej podpisany robił wspólnie z Kazimierzem Śmieszko i Alkiem Wysoczańskim swoje pierwsze "przystawki" na Piecu już pod koniec latach siedemdziesiątych, choć z całą pewnością nie były to próby pierwsze.

Układ przewodnika jest prosty i przejrzysty. Zawiera on omówienie 39 obiektów skalnych i 215 dróg o trudności od II do VI.5 z jedną drogą A2. Ponad połowa z opisanych dróg jest ospitowana. Każda skałka posiada rysunek z naniesionymi drogami i niewielkie poglądowe zdjęcie. Nie ma opisów słownych. Pomocne są znaki graficzne obrazujące wystawę ściany, jej wysokość i nachylenie oraz przedział trudności. Do tego załączono dokładne mapy rozmieszczenia skałek i dobrze opisane trasy dojścia.

Przy czytaniu książki nasunęło mi się też kilka uwag ogólnych, którymi chciałbym się podzielić. Rysunki niektórych ścian, w tym ważnej zachodniej Skalnego Mostu (s. 88) czy Pieca (s. 85), są nieco za małe i przez to nie do końca czytelne. Wspominając Skalny Most należy dodać, że drogi nr 1 i 2 noszą nazwy "Lewy Tuffeck" i "Prawy Tuffeck". Upamiętniają one Waltera Tuffecka, który zabił się na Moście w r.1931. Pomiędzy tymi drogami w ścianie umieszczona była tablica poświęcona Tuffeckowi, niestety w ostatnich latach skradziona. Ściana Pieca ma w przewodniku opisanych 5 dróg, choć istnieje ich więcej. Brakuje opisów np. hakówek. Przewodnik obrazuje w głównej mierze dokonania ostatnich kilkunastu lat. Większość dróg datowana jest na lata dziewięćdziesiąte i późniejsze. Jednak wiele dróg o trudności VI.1 i poniżej miało przejścia wcześniejsze, niż to podano w przewodniku. W latach 1970--80 wschodnie Rudawy stanowiły popularny cel wspinaczkowych wycieczek, przede wszystkim wrocławian. Wśród autorów "pierwszych przejść" lub – może tak pisać będzie bezpieczniej – "pierwszych znanych przejść" brakuje takich nazwisk, jak Wojciech Jarocinski, Tadeusz Brys, Jacek Klincewicz czy Piotr Paćkowski. Na turnie Enis (pierwsza i właściwa nazwa brzmi Penis) pierwszego wejścia dokonał "Małolat" czyli Zbigniew Czyżewski w 1978 lub 79 roku. "Rysa Sokola" na Fajce była robiona już w latach osiemdziesiątych, może też wcześniej. Na Skalnym Moście dwóch ważnych przejść dokonali Kazimierz Borkowski i Piotr Paćkowski w połowie lat siedemdziesiątych. Oto jak ten drugi (obecnie mieszkaniec okolic Chamonix) dzisiaj wspomina te drogi: Z tyłu pod Mostem wielkie zacięcie, prowadziłem rysą dülferem, asekuracja na kostkach, według mnie było to chyba francuskie 6b. Kaziu robił potem na pierwszego directissimę jednej ze ścian, pamiętam że było ciężko. Kaziu mało nie rąbnął, droga praktycznie bez asekuracji.

Na koniec jeszcze chciałbym przypomnieć wcześniejsze przewodniki po Rudawach, pominięte w omawianej książce. Pierwszym było opracowanie Jerzego Kolankowskiego "Skalne drogi Sudetów Zachodnich" (1971; s.116), w którym zawarty był opis Skalnego Mostu. Przewodnik Kazimierza Głazka i Władysława Janowskiego "Skałki wzgórza Sokolik" (1994; s.206) oprócz opisów dróg zawierał również zarys historii wspinania w Rudawach, w tym nieznane wcześniej informacje o działalności niemieckiej przed wojną. Nie sposób też nie wspomnieć o internetowym opracowaniu Wojciecha Dozenta Wajdy. Składa się ono z topogramów 9 skał, łącznie ze Skalnym Mostem i Fajką i opisu prawie 100 dróg i wariantów. W sumie jednak nowy i ciekawie wydany przewodnik Burzawy i Sobczyka jest kolejną ważną pozycją i jestem pewny, że będzie dobrze służył wspinaczom zainteresowanym tym pięknym rejonem.

New to kilkanaście kilometrów piaskowcowych masywów o nieregularnym konturze – z mnóstwem zakrętów, filarów i pęknięć, ciągnących się malowniczo wzdłuż dolin rzek New i Meadow lub okalających jezioro Summersville. Wysokość ścian na ogół nie przekracza 30 m. Lita żółta lub szara skała jest twarda i nie bardzo ścierna. Przeważają chwyty krawędziowe i poziome pęknięcia, sporo jest przewieszeń z nierzadko efektownymi okapami. Wiele dróg "patenciarskich", wymagających dobrej techniki. Dwie aktualnie najtrudniejsze drogi w rejonie, to "Proper Soul" oraz "Lord Voldemort" (obie 5.14a) na Endless. W rejonie NRG wspinano się już wiele lat temu (zdjęcie), w ostatnich dekadach odwiedzany był on przez takie indywidualności, jak Lynn Hill, Scott Franklin, Peter Croft czy Marc LeMenestrel, Alain Ghersen i Jibe Tribout. Polacy wspinają się tu najpewniej od lat dziewięćdziesiątych. Do ich najciekawszych dokonań należy "Apollo Reed" 5.13a, zrobione OS przez Tomasza Oleksego w sierpniu 2002 roku. W połowie lat dziewięćdziesiątych Bogdan Kaleta zapisał się przejściem OS "Latcic Acid Bath" 5.12d.

Tę książkę musisz przeczytać! "Smak gór" odpowie Ci na pytania, które chciałeś zadać alpinistom. Po co oni tam chodzą? Ile to kosztuje? Jak można się umyć i wysikać na siedmiu tysiącach metrów? Czy to prawda, że po paru pobytach na dużej wysokości w mózgu robią się dziury? Czy Szerpowie naprawdę nie lubią himalaistów? Czy można nie wejść na szczyt a powiedzieć, że się weszło? Odpowiedzi udziela Ryszard Pawłowski, jeden z najlepszych alpinistów polskich. "Smak gór" (okładka) to książka inna, niż dziesiątki pozycji górskiej literatury, ustawianych na księgarskich półkach. To książka dla Ciebie. Drugim jej obliczem jest psychologiczny portret Ryszarda Pawłowskiego – człowieka, który w mieście czuje się zagubiony a w warunkach, w których zwykli zjadacze chleba nie przetrwaliby ani dnia, on oddycha pełną piersią i jeszcze ma siły, by zdobywać K2, trzy razy wejść na Mount Everest i rozwinąć najlepszą w Polsce firmę oferującą komercyjne wyprawy wysokogórskie.

Ilość stron: 206 (kilkadziesiąt kolorowych zdjęć); Format – B5 (175 x 250); Oprawa klejona + obwoluta; Cena 29,90 zł brutto (wraz z kosztem przesyłki listem poleconym w Polsce).

Za pośrednictwem GiA łatwo możesz stać się właścicielem tej książki – wystarczy napisać e-mail, zadzwonić lub wysłać sms – książka nadejdzie pocztą.

W majowym numerze (258) brytyjskiego miesięcznika "High Mountain" w dziale INFO na stronie 59 i 60 znajdujemy mocny polski akcent, towarzyszący wzmiance o ubiegłorocznej zimowej wyprawie na K2 (szerzej omówionej już, jako gorący temat, w numerze z sierpnia 2003). Wszak do notek i ilustrowanych informacji o Polakach "High" już nas przyzwyczaił. Tym razem obok raportu opublikowano najobszerniejszy dotąd w tym magazynie materiał kartograficzny, i to w właśnie polski – mianowicie całostronicową reprodukcję (zobacz) fragmentu mapy satelitarnej Baltoro, opracowanej przez Centrum Dokumentacji Wysokogórskiej (CDW) PZA oraz firmę Geosystems Polska. Ilustrację omawia życzliwa notka od redaktora "High", w której czytamy: "Mamy okazję opublikować doskonałą satelitarną mapę obrazową K2 i jego otoczenia. Przygotował ją Grzegorz Głazek z Polskiego Centrum Dokumentacji Wysokogórskiej i jest ona częścią szerszego, prowadzonego przez Centrum projektu, obejmującego całe Baltoro i północne stoki K2 w skali 1:75 000. Dane satelitarne pochodzą z satelity SPOT i zostały potem przetworzone przez firmę Geosytems Polska. Głównymi źródłami wysokości i nazw były mapa Jerzego Wali z 1990 r. 1:250 000, chińska mapa 1:100 000 (Langzhou Instutite) oraz mapa Tsuneo Miyamoriego 1:75 000 z 2001 roku. Ponieważ tylko mapa chińska dokładnie oddaje linie grzbietów, wydaje się że również i wysokości podane według niej mogą być najbardziej dokładne. Tym, których interesuje pełna specyfikacja techniczna podajemy, że obraz uzyskano z wysokości 822 km nad powierzchnią Ziemi o godzinie 05:32 GMT, 8 listopada 2001, z odchyleniem linii widzenia od pionu o 26,5 stopnia ku wschodowi."

Przypomnijmy (zob. recenzję w rubryce Wydawnicze z 2001 r.), iż dział MOUNTAIN INFO jako samoistną część inkorporowano do "Higha" z magazynu "Mountain" po jego zamknięciu. Od 1993 r. redaguje go zasłużony autor przewodników alpejskich Lindsay Griffin. Z czasem dział ten rozrósł się i stał się jednym z dwóch najbardziej miarodajnych angielskojęzycznych podsumowań sezonów w górach świata. Od kilku lat poczesną prezentację znaleźli w nim Polacy. Dodajmy też, że CDW PZA od swego ukonstytuowania w 2000 roku, jako wiodącym tematem zajmuje się projektami związanymi z dokumentacją Karakorum. Filarem pozostałych, tradycyjnych prac kartograficznych z tej serii jest Jerzy Wala, o którego kilku ostatnich opracowaniach, wykonanych w ramach współpracy z Centrum, często tu wspominaliśmy (m.in. o materiałach z grupy Batury w "Taternikach" 1 i 2 /2004, oraz o nowej mapie tej grupy, zob. GS 01/04).

Nakładem wydawnictwa Sklepu Podróżnika ukazał się anonsowany już przez nas przewodnik przeznaczony dla miłośników skialpinizmu "Narciarstwo wysokogórskie w Polskich Tatrach Wysokich" (okładka). Autorami opracowania są świetni narciarze, doskonale znający tatrzańskie żleby – Józef Wala (syn Jerzego) i Karol Życzkowski. Podjęli oni trud opisania większości dróg narciarskich w polskiej części Tatr Wysokich, które zostały dotąd pokonane przez narciarzy. W książce znalazły się opisy 103 zjazdów o różnych trudnościach i różnej dostępności w ciągu sezonu zimowego (niektóre ze względu na warunki śniegowe są "przejezdne" tylko kilka dni w roku). Aby ułatwić czytelnikowi rozeznanie, autorzy poprzedzili każdy opis zestawem parametrów charakteryzujących zjazd (m.in. stopień trudności według ich własnej klasyfikacji, maksymalne nachylenie stoku, minimalna szerokość żlebu). Parametry podawane są też dalej w opisie dla poszczególnych odcinków zjazdu. Wszystkie trasy są ponumerowane i czytelnie wrysowane w zdjęcia lub rysunki ścian. Szata ilustracyjna jest zresztą mocną stroną całego wydawnictwa. Tam, gdzie to było możliwe, podana jest data pierwszego zjazdu i nazwisko lub nazwiska uczestników. Opisy podzielone są na 4 rejony (otoczenie Morskiego Oka, Pięć Stawów Polskich i Dolinka Buczynowa, doliny Pańszczycy i Waksmundzka, otoczenie Hali Gąsienicowej), każdy rejon ma osobny schemat tras. Na końcu książki omówione są zagadnienia związane z doborem sprzętu, dość szczegółowo przedstawiono też niebezpieczeństwa gór w zimie, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożenia lawinowego.

Przewodnik budzi zainteresowanie nie tylko ze strony narciarzy o sportowym nastawieniu, ale także bardziej wyrobionych amatorów białego szaleństwa poza nartostradami i ciżbą ludzką w rejonach kolejek i wyciągów. Czekamy na Tatry Zachodnie – też przecież narciarsko bardzo atrakcyjne!

Kwietniowy 132 numer "Rock & Ice" przyniósł kilka bardzo ciekawych materiałów. W dziale nowości, na pierwszym miejscu podana jest obszerna informacja o nowej drodze Słoweńców Tomaža Humara (34 lata) i Aleša Koželja (29 lat), poprowadzonej w grudniu 2003 r., niebezpieczną południową ścianą Aconcagua (6962 m). Przejście to już było wzmiankowane w naszej "Gazetce Górskiej" (GG 01/04 z 04.01.2004). Droga nosi nazwę "Mobitel's Swallow – Johan's Route" (pierwszy człon nazwy to ukłon w stronę sponsora, firmy Mobitel, "Johan" to Janez Jeglič, czołowy alpinista Słowenii, tragicznie zmarły na Nuptse w r. 1997 jako partner Humara). Trudności VI M 5/6 A2 2500 m. Humar określił drogę jako jedną z najpoważniejszych i najniebezpieczniejszych na świecie. "To był bilet w jedną stronę. – wspomina. – Na całej drodze nie było żadnej dobrej śruby ani haka a wspinaliśmy się pod jednym wielkim serakiem. Jedyna droga powrotu prowadziła przez wierzchołek." Przypomnijmy, iż Humar wrócił do wspinania po prawie 3 latach przerwy spowodowanej ciężkim upadkiem z remontowanych we własnym domu piwnicznych schodów (zmiażdżona lewa kostka i złamana prawa kość udowa). Spędził 2 lata na wózku inwalidzkim, ale ostatecznie, po zrezygnowaniu z konwencjonalnej medycyny na rzecz m.in. homeopatii, wrócił ("z pomocą Bożą") w pełni do zdrowia. Do takich śmiałków, jak Humar czy Kozelj, skierowany jest chyba artykuł "The Devil's Curse" Pete Tekady o mało u nas znanej, choć niezwykle pięknej NW ścianie Devil's Thumb (2767 m) w kanadyjskich Coast Mountains. Zadanie pozornie proste: przejść 2000 m śnieżno-lodowo-skalnej ściany o średnim nastromieniu 65°. W ciągu 27 lat odbyło się 14 prób jej przejścia (to prawda, iż większość załamywała się u jej podnóża) i 14 zaniechań, 3 osoby zginęły, w tym w zeszłym roku świetna dwójka kanadyjska Guy Edwards i John Millar. W 1982 Mike Bearzi (zabił się na Ngozumpa Kang II w 2002) i Dieter Klose przeszli ok. 800 m ściany i jak dotychczas doszli na niej najwyżej. Ściana nie przebyta – a może nie do przebycia? Główny jej problem, to rzadko spotykane w tak stromych ścianach zagrożenie lawinowe. Krąży nawet o niej taka opinia: jeśli ktoś ją zrobi, to tak jakby nie udała mu się próba samobójcza. Zainteresowanych historią Devil's Thumb warto też odesłać do cennego artykułu Dietera Klose "The Fickle Face" w AAJ 2003 s. 30--43. Przenieśmy się teraz na południe – do Teksasu, nad rzekę Pecos, do wapiennego Continental Ranch, gdzie na prywatnym terenie (kiedyś zamkniętym dla wspinaczy, teraz jest się tam miłym gościem, płacąc za wstęp 10$ na osobę za każdy dzień) powstał nowy sportowy rejon, którego monografię prezentuje Jeff Jackson. Choć na razie jest tam zaledwie 140 dróg, to możliwości wspinaczkowe ocenia się jako "nieskończone". Na koniec odnotujmy, iż w galerii foto znalazła się praca Dawida Kaszlikowskiego z przejścia "Last Cry of the Butterfly" na Alasce – w krótkim czasie kolejna publikacja tego autora w prasie amerykańskiej. Następny numer ukaże się przed wakacjami w czerwcu.

Wiosenny numer amerykańskiego kwartalnika "Alpinist" (okładka) ukazał się z mottem na grzbiecie "Small walls too have their Everests" (Małe ściany mają też swoje Everesty). Lekturę zacznijmy od akcentów polskich, których w tym numerze także nie zabrakło. Nie pierwszy raz okazuje się, że nasi wspinacze cenieni są w świecie nie tylko za swoje dokonania sportowe, ale także umiejętności pisarskie. "To był najlepszy tekst wspinaczkowy jaki kiedykolwiek czytałem, ze względu na jego uczciwość, styl, przemyślenia i strukturę." – napisał w liście do redakcji Andy Kirkpatrick, znany brytyjski wspinacz, po lekturze opowiadania "Losar" Wojciecha Kurtyki (nr 4/2003). "W roku 1979 wziąłem udział w polskiej ekspedycji na Lhotse. – wspomina z kolei Norweg Haavard Nesheim. – W tym czasie Polska była politycznie uciskaną nacją i wspinanie na wielkie góry stanowiło ekspresję wolności." Opowiadanie Nesheima poświęcone jest przejściu norwesko-polskiemu (z Hansem Ch. Dosethem, Frode Guldalem, Andrzejem Czokiem i Januszem Skorkiem) północno-wschodniego filara Thalay Sagar w r. 1983 ("Taternik" 2/83 s.68). Tekst ten jest częścią niezwykle obszernej (22 strony) monografii całego masywu Thalay Sagar (6904 m) w Indiach w opracowaniu Johna Thackray'a i Roy'a Kligfielda, uzupełnionej wspomnieniami jeszcze 7 autorów, w tym najaktualniejszym – Bułgara Nikoły Lewakowa z przejścia nową drogą ściany północnej minionej jesieni (GG 31 X 2003). Ogółem na Thalay Sagarze można doliczyć się 9 niełatwych dróg oraz 2 zaawansowanych prób, czekających na dokończenie, w tym na ścianie wschodniej "próby polskiej" Tomasza Kopysia i Zbigniewa Skierskiego z r. 1987, przerwanej ok. 150 m od celu, po upadku prowadzącego.

Wśród pozostałych artykułów polecić warto wspomnieniowy tekst Pavleta Kozjeka, jednego z plejady renomowanych Słoweńców, od początku lat 80. robiących świetne przejścia w górach na całym świecie. "Nie było dla mnie trudne wstać o czwartej rano – wspomina swoje górskie początki – jechać trzema a czasami czterema autobusami, podchodzić następną godzinę czy dwie do podstawy ściany, wspiąć się i zejść i wrócić tą samą drogą do domu." Jedno ze zdjęć z r. 1979 pokazuje Kozjeka latem w Alpach w ciężkich skórzanych butach, które – jak czytamy w artykule – w owym czasie były u nich normą zimą jak i latem. Dziwią one o tyle, że w owym czasie w Tatrach miękkie buty (tzw. korkery) były już znane od paru sezonów i bardzo popularne (zresztą i w Alpach też w nich się wspinaliśmy). Czyżbyśmy wyprzedzili w tym względzie Słoweńców? Niektóre wspomnienia Kozjeka są zabawne. W trakcie przejścia "Shielda" na El Capie spadł 10 m i rozbił sobie paskudnie twarz. Był cały zakrwawiony. Na ten widok jego partner, Slavc Svetičič, beznamiętnie odparł: "Nie jest źle. Nie podejrzewam, żebyś miał dziurę w głowie..." Artykuł "The Kalamarka Arete", napisany przez Igora Kollera, przypomina z kolei o wspaniałych czeskich i saksońskich piaskowcach. Szkoda trochę, że autor pisząc o regułach wspinania w tych rejonach nie wspomniał przy okazji o naszej – mającej przecież podobne historyczne początki i takież same reguły – Hejszowinie. W dziale pożegnań zamieszczono wspomnienie o Johnie Durrance (1912-2003), weteranie wyprawy na K2 w r. 1939.

"Alpinist" jest obecnie najmodniejszym i najbardziej poczytnym pismem alpinistycznym, lekturą obowiązkową dla wszystkich "twórczych" wspinaczy. Gazeta jest nietania, zeszyt kosztuje (z podatkiem) ok. 14$, nieco taniej wychodzi w prenumeracie (4 zeszyty 46$; z wysyłką do Polski 58$). W USA pismo dostępne jest w ważniejszych sklepach wspinaczkowych i w księgarniach "Borders". Razem 96 stron, w tym reklamy 8 stron.