Na Slowacji trwa szacowanie strat po katastrofalnej wichurze, jaka w piatek 19 listopada w godzinach 15.30 -- 20 szalala na Podtatrzu i nad Tatrami. Wiatr wiejacy z predkoscia od 90 do 115 km/godz. zniszczyl 2,5-kilometrowy pas lasu ciagnacy sie na dlugosci 50 km od Podbanskiej az po Tatrzanska Kotline. W Tatrach leglo 12 000 ha lasow, mocno ucierpialy tez drzewostany Orawy i Niskich Tatr. Powalone drzewa sparalizowaly ruch na Drodze Wolnosci, nie kursowaly kolejki elektryczne. Szczesliwym trafem jest tylko 1 ofiara smiertelna, chociaz drzewa walily sie na samochody i dochodzilo do zderzen pojazdow z oszalalymi ze strachu jeleniami. Przez kilka dni odciete od swiata byly zaklady lecznicze w Wyznich Hagach, gdzie jest 250 pacjentow i ok. 50 osob ewakuowanych z aut uwiezionych na drogach. Dopiero w niedziele w poludnie udalo sie oczyscic droge.

Pracownicy Lasow Panstwowych TANAP sadza, ze zniszczeniu uleglo okolo 2,5 miliona metrow szesciennych drewna, a straty siegna miliardow koron. Duza czesc zlomow zniszczeje, gdyz samo ich usuwanie zajmie co najmniej 3 lata. Doniesienia ze Slowacji mowia o uderzajacej zmianie krajobrazu poludniowych podnozy Tatr Wysokich. Podobno z Popradu widac wszystkie osady lezace przy Drodze Wolnosci, a zdewastowane "miasto Vysoke Tatry przypomina krajobraz ksiezycowy". Slowacka prasa podkresla, ze chodzi o katastrofe ekologiczna, jakiej w czasach historycznych Tatry dotad nie przezyly.

Wedlug sluzb meteorologicznych, wichura osiagala predkosci od 90 do 115 km/godz. Na szczycie Chopoka zanotowano 150 km/godz. a na szczycie Lomnicy -- rekordowa wartosc 165,6 km/godz., typowa dla orkanu. Na razie nie mamy meldunkow o szkodach na obszarze Tatr Polskich.

Wlosi swietowali w tym roku 50. rocznice pierwszego wejscia na K2, Austriacy -- polwiecze zdobycia Cho Oyu. Jak juz o tym informowalismy, tegoroczne wloskie wyprawy na K2 przyjal na specjalnej audiencji Jan Pawel II, w Wiedniu natomiast odbyla sie uroczysta akademia z udzialem uczestnika wyprawy Tichego, prof. Helmuta Heubergera. Hiszpanie cyklem imprez -- wystaw, sympozjow, spotkan, zawodow wspinaczkowych -- uczcili setna rocznice zdobycia swojej pieknej i trudnej Naranjo de Bulnes -- wapiennej iglicy nad wioska Bulnes w Picos de Europa w Asturii. Nie majaca latwej drogi Naranjo (2519 m) jest, podobnie jak nasz Mnich, symbolem alpinizmu iberyjskiego, szeroko znanym z fotografii i wykorzystywanym w logach, znakach i odznakach organizacji wysokogorskich (odznaka). Pierwszego wejscia na szczyt dokonali 5 sierpnia 1904 r. arystokrata Pedro Pidal i (w roli przewodnika) owczarz Gregorio Perez. Ich wspinaczka z nader skromnym ekwipunkiem byla wielkim wyczynem sportowym i zapoczatkowala trudne wejscia na Polwyspie Iberyjskim. W dwa lata pozniej glosnym echem odbilo sie drugie wejscie, zrealizowane nowa droga przez samotnego Niemca, Gustava Schulzego. Z biegiem lat przybywalo drog i alpinistow na szczycie. Padaly kolejne sciany. W r. 1954 rozpoczelo prace schronisko, 8 marca 1956 zrobiono pierwsze pewne wejscie zimowe (co do wczesniejszych byly watpliwosci). Obecnie na scianach turni jest ok. 60 drog, w tym wiele solidnie trudnych a nawet ekstremalnych. Szczyt nalezy do najpopularniejszych obiektow skalnych bogatej w gory Hiszpanii, uchodzi przy tym za gore, ktora pochlonela najwiecej istnien ludzkich. "Naranjo" znaczy pomarancza, podobno od barwy skal w zachodzacym sloncu. Turnia ma tez druga nazwe: mieszkancy Asturii zwa ja Picu Urriellu, lub bardziej poufale -- El Picu.

Tegoroczny, XIV z kolei, Maraton Himalajski, rozgrywany w ciagu 5 dni na dystansie 162 km z przewyzszeniem 7000 m (plus 4300 m w dol), wygral 37-letni Austriak, Christian Schiester. Scigajac sie z bardzo silnymi rywalami -- m.in. mistrzem swiata w biegu na 100 mil Berrym Lewisem -- czasem 14 h i 43 min ustanowil nowy rekord trasy, o 15 min lepszy od dotychczasowego z r. 2001. Ciekawostka jest, ze jeszcze kilka lat temu Christian cierpial na nadwage i byl ofiara nalogow: 40 papierosow i 10 piw dziennie, to byla norma. Kiedy znacznie przekroczyl wage 100 kg i nie mogl juz zasznurowac wlasnych butow, wspierany przez lekarza, postanowil zmienic zycie. Od biegow zdrowotnych przeszedl do sportowych i zaczal wygrywac konkurencje w swoim kraju. W Marathon des Sables na Saharze (242 km) zajal 12. miejsce, a przy okazji stracil sympatie do cieplego piasku. Zainteresowaly go gory prawdziwie wysokie. Mieszka w gorzystej Styrii, wiec w ostatnich miesiacach trenowal jak szalony: tygodniowo 230 km w poziomie i 10 000 m w pionie. Himalayan 100 Mile Stage Race (w tym roku 1--5 listopada) rozgrywany jest w Indiach od pietra dzungli az po wieczne sniegi. Odbierajac w Kalkucie nagrode oswiadczyl, ze musi troche odpoczac i rozejrzec sie za nowym wielkim wyzwaniem. Ale Maraton Himalajski juz spelnil jego wielkie marzenie.

Ksztaltny piramidalny Saf Minal (6911 m) w indyjskim Garhwalu jest sasiadem slynniejszych od niego Kalanki (6931 m) i Changabangu (6864 m). Rejon ten mial swoje wielkie lata, wspinali sie tu takze Polacy. Obecnie odwiedzany jest rzadko, tym wyzej ocenic trzeba inicjatywe dwojki amerykansko-brytyjskiej, ktora dokonala pierwszego wejscia polnocno-zachodnia sciana Saf Minala (zdjecie), do tej pory zdobywanego latwa sniezna flanka od poludnia (2 czy 3 wejscia, pierwsze 1975). O ile efektowne 1700-metrowe sciany Kalanki i Changabangu znane sa z solidnego granitu, o tyle 2-kilometrowa sciana Saf Minala stanowi ich przeciwienstwo: skaly metamorficzne, kruche lupki, zmuszajace do licznych trawersow. Wspinaczke rozpoczeli filarem, potem droga wiodla sciana. Urozmaicenie stanowily zasniezone plyty i stojace lodowe kuluary. John Varco (USA) i Ian Parnell (UK) spedzili w scianie kilka dni, wysoko w gorze 36 godzin przeczekiwali huragan, siedzac w polrozpietym namiociku. Wspinali sie w alpejskim stylu, bez poreczowan, obozow a nawet bez rekonesansu. Gorna czesc sciany forsowali w wietrze i niepogodzie, gran zachodnia osiagneli 200 m ponizej szczytu. W nocy wialo na grani tak silnie, ze watpili w mozliwosc ukonczenia drogi, jednak poranek 5 pazdziernika przyniosl slonce i szanse dotarcia do wierzcholka -- "z wolnymi od chmur widokami w glab Chin i w strone tajemniczego Sanktuarium Nanda Devi". Nie byl to jednak koniec przygody. Czekaly ich jeszcze 2 dni zjazdow i schodzenia -- do bazy wrocili z przecieta kamieniami lina, z resztkami zelaza, bez zywnosci, a Parnell stracil 10 kg wagi ciala. W Anglii juz zapowiedzial on serie pogadanek o himalajskiej przygodzie, glownie na uniwersytetach -- z atrakcja w postaci ciekawego filmu video.

W GS 09/04 piszemy o Hiszpance Chus Lago (Marija Lago-Rey), ktora po zdobyciu wszystkich poradzieckich 7-tysiecznikow jako 21. kobieta i jedna z nielicznych cudzoziemek (w tym, jak pamietamy, takze Polki...) otrzymala tytul Snieznego Barsa. Jako pierwszy Iberyjczyk uprzedzil ja jednak o kilka dni mlody, bo dopiero 23-letni Bask, Xabier Ormazabal. W dniu 15 VIII 2002 wszedl on na Pik Kommunizma, 2 VIII 2003 na Chan Tengri (liczony za 7--tysiecznik), 15 VIII na Pik Pobiedy, w tym roku zas 27 VII na Pik Lenina i 5 VIII na Pik Korzeniewskiej. Na polnocnej scianie Pika OGPU poprowadzil nowa droge o deniwelacji 1250 m i srednich trudnosciach IV+ w skale i do 75r w lodzie. Jesienia biezacego roku wyruszyl do Tybetu, gdzie 27 wrzesnia zameldowal sie ze szczytu (centralnego) Shishapangmy, nastepnie zas zaatakowal Cho Oyu. Niestety, ta przygoda zakonczyla sie fatalnie. Osiagnal wprawdzie szczyt, jednak podczas zejscia zostal zaskoczony przez niepogode. Schronil sie w obozie na 7800 m, gdzie nazajutrz jego wloscy koledzy znalezli w namiocie jego zimne cialo. Nie ma doniesien o przyczynie nieoczekiwanej smierci.

Himalajska jesien dobiegla konca, a zamknely ja dwie wyprawy slowenskie. Jedna z nich odleciala z Lublany dopiero 27 wrzesnia i rozbila baze u stop trojszczytowego masywu Nangpai Gosum (7351 m) w gniezdzie Cho Oyu, na granicy Nepalu i Tybetu. Celem wyprawy byla rozlegla poludniowa sciana, dotad w calosci dziewicza. Wyprawie nie wiodlo sie zrazu. Pogoda byla slaba, 13 pazdziernika zachorowal kierownik, Urban Golob, ktorego trzeba bylo odeslac do kraju. Na szczescie los sie odwrocil. 17 pazdziernika Urban Azman i Tadej Golob korzystajac z przejasnienia, z przeleczy 5650 m weszli poludniowo-zachodnia sciana na dotad niezdobyty szczyt Dzasampatse (6295 m). Droge 650 m wysokosci nazwali "Maly Ksiaze" i ocenili na V+, M5 czy inaczej TD+. Potem przyszedl sukces glowny. W dniach 22--24 pazdziernika Rok Blagus, Samo Krmelj i Uros Samec weszli poludniowa sciana (850 m) na poludniowo-zachodnia gran (namiot 6650 m) i nia w 11 godzin na szczyt Nangpai Gosum (7351 m), zwanego tez Pasang Lamu Chuli (zdjecie). Nastepnego dnia byli z powrotem w bazie. Droge pokonujaca 1550 m deniwelacji nazwali "Slovenska Smer" i wycenili na VI, M5. Ostry jesienny mroz w gorze przyplacili odmrozeniami stop, szczegolnie ucierpial Samec. Slowenscy alpinisci sa z wejsc bardzo zadowoleni, gdyz -- jak pisze Tomaz Jakofcic -- w wielkich pierwszych wejsciach panowal u nich paroletni zastoj. Pierwszego wejscia na glowny szczyt Nangpai Gosum dokonala wyprawa japonska w r. 1986.

Natomiast nie powiodla sie inna slowenska wyprawa poznojesienna: Tomaz Humar zamierzal przejsc solo dotad nie majaca drogi wspaniala dwukilometrowa wschodnia sciane (zdjecie) wschodniego szczytu Jannu (7468 m), wczesniej juz kilka razy bezskutecznie atakowanego. Zalozyl poreczowki na drodze zejsciowej i ustalil, ze planowany srodek wschodniej sciany jest nie do sforsowania z powodu wiszacych nad nim i sypiacych lodem serakow. Podjeta proba przebicia sie do grani zalamala sie 1 listopada na wysokosci 6800 m na innej barierze serakow, nie tylko bardzo trudnej ale i skrajnie niebezpiecznej. Jak pisza uczestnicy czeskiej wyprawy w tamten rejon, przedsiewziecie Humara bylo "perfekcyjnie przygotowane pod wzgledem organizacyjnym". Laczny koszt jego wyprawy wyniosl 45 000 dolarow.

Na stronie agencji turystycznej Field Touring znalezlismy ciekawa wiadomosc o planowanej na grudzien wyprawie w rejon Mercedario (6770 m) w prowincji San Juan, z zamiarem powtorzenia drogi japonskiej na poludniowej scianie. W sklad ekipy wchodza 4 doswiadczeni alpinisci australijscy i 1 Niemiec. Przewidziane sa wejscia aklimatyzacyjne na Pico Polaco (6000 m) i Alma Negra (6120 m). Droga japonska jest dluga (2500 m deniwelacji) i trudna, byc moze dodatkowo utrudnil ja ostatni zanik pokrywy lodowej. Organizatorzy pisza, ze wybrali Mercedario (zdjecie) m.in. z powodu jego ustronnego polozenia i malej liczby dzialajacych tam wypraw, cala bowiem uwaga dzisiejszych andynistow skupia sie na polozonym 100 km na poludnie najwyzszym szczycie Ameryki. Pod tym wzgledem czeka Australijczykow pewien zawod, gdyz w nadchodzacym sezonie na interesujaca sportowo poludniowa sciane Mercedario wybieraja sie tez wyprawy z Anglii i z USA. Jak pamietamy, pierwszego wejscia na Mercedario dokonali 18 I 1934 Adam Karpinski, Wiktor Ostrowski, Stefan Daszynski i Stefan Osiecki (krotko polski rekord wysokosci), zas na Alma Negra -- Jan K. Dorawski i Wiktor Ostrowski. Pico Polaco otrzymal nazwe od wladz argentynskich, chociaz Polacy na niego nie weszli.

W ostatnich dniach pazdziernika 2004 ratownicy slowackiej HZS wymienili klamry i 200 metrow lancuchow na nieznakowanej drodze z Lomnickiej Przeleczy na szczyt Lomnicy. Poprzednia wymiana sztucznych ulatwien na tej drodze miala miejsce w roku 1986. Pazdziernikowa akcja mogla sie odbyc dzieki wsparciu sponsorow. Przy okazji naczelnik HZS Vysoke Tatry, Martin Kulanga, oswiadczyl, ze tatrzanscy ratownicy nie przywroca zabezpieczen na obu drogach na Gierlach, zdjetych przez "nieznanych sprawcow" w poczatku wrzesnia tego roku. Zgodnie z przepisami TANAP, na najwyzszy szczyt Tatr turystom wolno sie wybrac jedynie w towarzystwie uprawnionych przewodnikow, a wedlug Kulangi przewodnicy sa w stanie zapewnic bezpieczenstwo swoim klientom bez uciekania sie do sztucznych ulatwien. Inaczej jest w przypadku Lomnicy, na ktora wprawdzie tez wiedzie tylko nieznakowana sciezka, ale zejscie w kierunku Lomnickiej Przeleczy (zdjecie) ma charakter drogi ewakuacyjnej dla turystow jak i pracownikow stacji naukowej na wypadek np. awarii kolejki. Wracajac do sprawy aktu wandalizmu na Gierlachu, ciagle nie wiadomo, kto stoi za ta sprawa. Nie wykluczone, ze jest to dzielo jakiejs organizacji ekologicznej. Minionej zimy w Tatrach Slowackich doszlo do ekscesow, ktore mogly miec tragiczne skutki: ktos usunal zimowe tyczkowanie na szlakach otwartych dla turystyki. Byc moze w obu przypadkach sprawca byl ten sam.

XXIX Festiwal Filmow Gorskich w Banff w Kanadzie, najwieksza i najbardziej prestizowa tego typu impreza na kontynencie amerykanskim, odbyl sie w dniach od 30 pazdziernika do 7 listopada 2004 roku. Zupelnie niespodziewanie przyniosl on glowna nagrode polskiemu filmowi "Odwrot", nakreconemu 37 lat temu w Tatrach przez Jerzego Surdela.

Udzial w festiwalu zawdzieczam miejscu zamieszkania: Calgary. Moj kolega alpinista (wspinal sie m.in. z Wojtkiem Kurtyka na Dhaulagiri) Alex Bertulis, Litwin z pochodzenia, zamieszkaly w Seattle, przyslal mi e-mail z wiadomoscia, ze na festiwalu w Banff bedzie prezentowal film. Zareagowalam, jak nalezalo, oswiadczajac, ze odbiore go z lotniska i przerzuce do oddalonego o 130 km Banff. Po drodze wyjasnil mi, ze prezentuje stary polski film "Odwrot" -- "Odworot", jak sie wyrazil -- w rezyserii Jerzego Surdela. Alex opowiedzial mi, ze po kopie tego filmu pojechal do Polski tuz przed stanem wojennym, sadzac, ze jest to jedyna kopia, ktora nalezy uratowac przed zametem wojennym. Przez ponad 20 lat gnebil go fakt, ze film ten lezy bezuzytecznie. W koncu, gdy przestal pracowac zawodowo, zmobilizowal sie, zeby sformatowac tasme do pokazania widowni amerykanskiej. W zamecie zdobywania filmu Alex pomylil informacje o smierci Kaliniewicza, sadzac, ze nie zyje Jurek Surdel.

Wiadomosc o tym, ze wspomniany film, to znany mi z dawnych lat "Odwrot", spowodowala, ze zmienilam zdanie co do waznosci moich terminow projektowych (jak tu mowia, na lozu smierci nikt nie zaluje, ze nie pracowal wiecej) i przyjelam zaproszenie Aleksa z wejsciowka na festiwal. Dzieki internetowej lacznosci z krajem, w przeddzien projekcji zdolalismy ustalic, ze Jerzy Surdel zyje (zdjecie), a takze zdobyc wazne informacje o filmie i jego bohaterach. Doszly one na czas, choc bezposrednio przed pokazem. Jesli chodzi o blad literowy w tytule, to bylo juz za pozno, by go poprawiac. Zgodzilismy sie, ze wprowadziloby to niepotrzebny zamet, a poza tym Alex przekonal mnie, ze "odworot" brzmi jakos latwiej dla niepolskiego ucha.

"Odwrot" zostal wyswietlony w najlepszym czasie festiwalowym -- w sobote wieczorem, w sekcji Retro Reels. Poprzedzil go bardzo interesujacy pokaz oryginalnego filmu Johna Noela z wyprawy na Everest w 1924 roku, prezentowany przez jego corke, Sandre Noel. Bardzo piekne wprowadzenie do "Odwrotu" wyglosil nie kto inny, jak slawny brytyjski alpinista, Brian Hall. Ja sama ze wzruszeniem ogladalam na wielkim ekranie znane postacie i sceny, a takze bliskie sercu krajobrazy z Tatr. Ale nikt z nas (przyjechalo kilkoro znajomych z Calgary) nie przypuszczal, ze ten stary i skromny pod wzgledem srodkow film wywrze tak glebokie wrazenie na widzach i czlonkach Jury.

W niedziele po poludniu bylismy juz gotowi do powrotu do Calgary, kiedy Alex dostal telefon z prosba, zeby jednak koniecznie zostal na uroczystosci wreczania nagrod. Spodziewalismy sie wyroznienia, jednego z dwudziestu, tym istotnych, ze wiaza sie z wysylaniem filmu do roznych osrodkow w Kanadzie i USA, a takze w ramach "The Best of the Festival" na szerokim swiecie. Ale glowna nagroda byla calkowitym zaskoczeniem. Kiedy na samym koncu Alex zostal wezwany po odbior glownej nagrody Festiwalu, jego nieprzygotowane i spontaniczne przemowienie nie bylo popisem elokwencji. Bardzo bylo milo, po imprezie i wywiadach podchodzili do nas ludzie, glownie mlodzi, pytajac o kasete i zachwycajac sie filmem, zdjeciami Zbyszka Kaliniewicza i przejmujaca muzyka Koniecznego. Byly pytania o dalsze losy bohaterow -- z niestety smutnymi odpowiedziami: tragicznie zgineli i Kaliniewicz, i wspanialy Samek Skierski. Juz przy wyjsciu natknelismy sie na Carlosa Buhlera. I znowu slowa zachwytu, zwlaszcza bardzo fachowa analiza roboty operatora ze strony towarzyszacej Carlosowi pani. Recenzje, ktore ukazaly sie wczoraj w kanadyjskich gazetach byly tez bardzo pozytywne, m.in. powtarzano wypowiedz jednego z czlonkow Jury, ktory nazwal film "dzielem ponadczasowym i niepowtarzalnym".

Reasumujac, "Odwrot" zostal wybrany sposrod 300 pozycji calej tej super techniki i wielkiego gorskiego wyczynu, poniewaz przemawia do serca, poniewaz kazdy z nas mogl sie identyfikowac z bohaterami, poniewaz pokazuje poezje gor, i to naszych ukochanych Tatr. I chwala Alexowi, ze pomimo potkniec, wskrzesil film i przeniosl go -- to zgodna opinia krytykow -- do swiatowej klasyki.

Lato 1962 roku, to bylo tak niedawno, a przeciez przeszlo 40 lat temu. Nasz pierwszy powojenny wyjazd w Dolomity i pierwszy poza zelazna kurtyne. Kto ciekaw szczegolowszej relacji, niech zajrzy do III tomu popularnego "Tobiczyka". Dojechal wtedy do nas przebywajacy od szeregu lat za granica Jerzy Sawicki "Szmaciarz" -- glosna postac polskiego taternictwa pierwszej polowy lat piecdziesiatych. W r. 1962 pracowal we Wloszech i mial w Cortinie d'Ampezzo wielu przyjaciol, czul sie tam wyraznie zasiedzialy. Nie proponowal nam wspolnych wspinaczek, choc raz wybral sie z nizej podpisanym na poludniowa sciane Vernel w masywie Marmolaty -- z zamiarem zrobienia nowej drogi. Zniechecil go juz drugi wyciag, zwlaszcza ze mialo ich byc kilkanascie, a dzien byl parny i zanosilo sie na burze. Opowiadal nam barwne historyjki z Tatr -- dla sluchaczy bylo jasne, ze w Tatrach zostawil serce, a tu we Wloszech czuje sie jedynie gosciem. Reprezentowal pokolenie starsze od naszej ekipy, jesli nawet nie wiekiem, to taternickim stazem. Pedzil bujne zycie towarzyskie. Nasz caly otrzymany z KW zold na miesieczny wyjazd wynosil 45$ na glowe, w Cortinie sypialismy wiec w stodolce Babci Lacedelli wysoko nad miastem. Ktorejs nocy spokojne, zlozone z kilku wiejskich zagrod osiedle postawil na nogi blask reflektorow, klaksony aut i glosne wloskie krzyki "Polacy! Polacy!" Zerwani ze snu i przewrazliwieni na punkcie spotkan z wladza, sadzilismy, ze to najazd policji. Okazalo sie jednak, ze nie, ze to "Szmaciarz" z grupa zlotej wloskiej mlodziezy porywa nas na ekskluzywna nocna impreze taneczna. Wywolywali "Polakow", poniewaz nie wiedzieli, w ktorej stodole koczujemy. Ubieralismy sie w pospiechu. Obaj z Adasiem Szurkiem wspinalismy sie wtedy w starych goralskich sedakach. Szmaciarz przyswiecal latarka i komenderowal radosnie podniecony: "kozuchy kudlami na wierzch, nie obierajcie sie z siana -- i mowcie wylacznie po polsku!" Zrozumielismy, ze mamy uatrakcyjnic prywatke jako poldzicy buszmeni zza zelaznej kurtyny. Prywatka zaslugiwalaby na opis w jakims niegorskim organie, tu powiedzmy tylko, ze cale zajscie narobilo nam klopotow u Babci Lacedelli i jej sasiadow, oburzonych nocnym najazdem rozwrzeszczanej mlodziezy. Musielismy wlozyc duzo staran, by rozgniewanych gazdow udobruchac i uzyskac zgode na jeszcze kilka tanich stodolkowych nocy.

Na fotografii (zdjecie) stoja od lewej: Lucjan Sadus, Ryszard Zawadzki, Maciej Popko, Jerzy Sawicki "Szmaciarz", Andrzej "Zyga" Heinrich i Adam Szurek. Jak pamietamy, choc moze nie wszyscy, Jurek Sawicki (taternik, obiezyswiat, wybitny fizyk jadrowy), zginal tragicznie jesienia 1968 r. w katastrofie francuskiej Caravelle, ktora wpadla do Morza Srodziemnego, jak sie dzis przypuszcza -- w wyniku libijskiego ataku terrorystycznego. Zwlok nie wydobyto, we frontowej czesci Powazek jest jednak symboliczny granitowy kamien Szmaciarza. Mial 37 lat. Serdeczne wspomnienia poswiecili mu Zdzislaw Kozlowski i Ryszard W. Schramm w "Wierchach" 1988--91 (s. 359--366). Andrzej Heinrich zginal w maju 1989 r. na Lho La w wieku 52 lat.

Zanosi sie na to, ze najblizszej zimy ruszymy ponownie pod Shishe. W dniu 2 grudnia wyrusza zimowa wyprawa na niezdobyta do tej pory zima Shisha Pangme (8027 m). W zeszlym roku Simone Moro (Wlochy) i Piotr Morawski (KW Warszawa) wycofali sie 300 metrow w pionie od szczytu -- po pokonaniu poludniowej sciany (pierwsze powtorzenie drogi hiszpanskiej), co zreszta "Gazetka Gorska" obszernie relacjonowala (zdjecie). W tym roku sklad wyprawy bedzie podobny: Jan Szulc -- kierownik, Simone Moro, Dariusz Zaluski, Piotr Morawski, Jacek Jawien. Jesli pogoda dopisze, sprobujemy wejsc nowa droga, co zreszta bylo tez planowane minionej zimy. Byloby to dobre polaczenie razem z pierwszym zimowym wejsciem.

Dekada Dnia Zadusznego jest okresem naszych wizyt na cmentarzach i wspominania Drogich Zmarlych, takze tych spoczywajacych daleko, w skalach i lodach swiata. Jeden z takich lodowych grobow -- na przeleczy Lho La w Himalajach -- przypomnielismy w GS 05/04. W Tatrach tradycja staly sie uroczystosci na symbolicznych cmentarzach pod Osterwa i pod Krasnem w Dolinie Zarskiej, gdzie spotykaja sie delegacje slowackich i polskich organizacji, by wysluchac mszy sw. w intencji ofiar Tatr, zlozyc kwiaty, zapalic znicze i powspominac tych, ktorzy jeszcze niedawno temu byli miedzy nami. Jest tez specjalne miejsce zadumy w Karkonoszach. W roznych miastach czlonkowie klubow odwiedzaja groby kolegow, w Zakopanem taternicy i ratownicy pamietaja o Nowym Cmentarzu i o Peksowym Brzezku. W tym roku sporo miejsca poswieca Zmarlym "Tygodnik Podhalanski" nr 43, ktory w swoich "wypominkach" wymienia zmarlych po 1 listopada 2003, m.in. Macieja Mischkego (94), Ryszarda Wojne (83), Wojciecha Jarzebowskiego (77), Mariana Sowe (82), Zdenka Zibrina (73), Jerzego Ustupskiego (93). Na s.19 wieksze noty poswieca Annie Antkiewicz, Wiktorowi Bolkowi, Grzegorzowi Skorkowi i Patrickowi Berhaultowi. Na s. 18 Apoloniusz Rajwa relacjonuje przebieg obchodow "w cieniu Osterwy".

Akademicki Klub Gorski w Lodzi 29 pazdziernika 2004 zorganizowal pod Osterwa uroczystosc odsloniecia tablicy upamietniajacej Juliusza Rudzinskiego, ktory zginal w skalkach w zeszlym roku. Informacje o tej uroczystosci (zobacz) przekazal nam Wojciech Swiecicki.

Kiedy Stefan Glowacz "oddaje do uzytku" kolejna nowa droge, swiat wspinaczkowy wstrzymuje oddech. Tak tez bylo przy jego pierwszym przejsciu (wraz z Markusem Dorfleitnerem) 500-metrowego dziewiczego filara wschodniej sciany Titlis (3020 m) w Alpach Szwajcarskich, dokonanym 4 lipca 2004 -- po obrobce latem 2003 roku. Trzynascie wyciagow, jeden wyceniony na X, reszta glownie na VII+ do IX-, asekuracja z pomoca spitow ale tak oszczedna, ze odpadniec lepiej nie ryzykowac, zwlaszcza ze skala nie jest najlepsza (zdjecie). Na powtorzenia nie trzeba bylo dlugo czekac. W sierpniu droge przeszli w stylu rotpunkt -- kazdy z osobna -- Szwajcarzy Ueli Steck i Matthias Trottman. Obnizyli oni o ulamek trudnosci kluczowego docinka (do X-), ale stwierdzili, ze "Letzte Ausfahrt Titlis" wymaga nie tylko najwyzszych umiejetnosci technicznych, lecz takze solidnej psyche.

Jednak prawdziwa sensacja czekala nas we wrzesniu. Po 4 probach, trzecie powtorzenie zaryzykowala dziewczyna -- aktualna mistrzyni swiata we wspinaczce lodowej, Ines Papert. 18 wrzesnia (a na 3000 m to juz wlasciwie prog zimy) postanowila ona raz jeszcze przecwiczyc ruchy na kluczowej dziesiatce. Poniewaz poszlo jej dobrze, proba rozwinela sie w finalny atak. Prowadzila calosc drogi, partnerowal jej Thomas Steinbacher. Na najlatwiejszym wyciagu (VII+) wykruszyl jej sie chwyt i Ines poleciala na glowe 10 m i dotkliwie skaleczyla stope. Jednak i to nie zatrzymalo jej euforycznego rozpedu. Pozbierala sie i po krotkim odpoczynku z krwawiaca noga ruszyla ponownie do gory. Po 8 godzinach wysilku i napiecia nerwow byla na szczycie. Przyznala, ze droga jest wspaniala, a trudnosci najtrudniejszego odcinka "tylko" X z minusem czyli 8a+. "To przejscie -- mowila pozniej -- bylo dla mnie spelnieniem kolejnego marzenia." Wypowiedzial sie tez Stefan Glowacz: "To, co Ines robi dzis w lodzie i w skale zasluguje na najwyzszy podziw." Trudno nie przyznac mu racji...