Austriaccy glacjolodzy jako pierwsi oglosili wyniki obserwacji lodowcow w Alpach Wschodnich w roku ubieglym. Zgodnie z przewidywaniami, byl to dla alpejskiej pokrywy lodowej rok fatalny. Silna i dlugotrwala insolacja zdjela z lodowcow powloke firnowa, odslaniajac goly ciemnozielony lod. Ze 107 lodowcow objetych corocznymi obserwacjami badz pomiarami u wszystkich odnotowano znaczne a nawet duze ubytki dlugosci i masy (wykres). Podobnie jak rok wczesniej, nie bylo ani jednego przypadku przyrostu substancji lodowej. Srednia strate dlugosci dla calej setki obliczono na 22,9 m (w r. 2002 12,4 m). Rekordowy ubytek -- minus 73,5 m -- wykazuje Sexegerten Ferner, za nim ida Niederjochferner (-64,2 m) i Gepatschferner (-62,6 m) -- wszystkie trzy w Alpach Otztalskich. U 10 lodowcow straty przekraczaja 40 m. Slynna Pasterze w grupie Grossglocknera cofnela czolo o 29,6 m, a jej miazszosc zmalala o 6,6 m, co w stosunku do roku poprzedzajacego oznacza zmiane w dol o 27%. Obserwowany od wielu lat Vernagtferner w Otztalu mial w polowie XIX w. 14 km kw., dzisiaj ma 8,5 km kw. Jego grubosc zmniejsza sie dzis w tempie 1--2 m rocznie! Bardzo niekorzystne lato 2002 przynioslo w rejonie Alp Wschodnich wzrost sredniej temperatury o 1,1*, lato 2003 potroilo te wartosc do +3,3*. Badacze uspokajaja jednak, ze wszystko juz kiedys bylo, a z objetych kronikami lat najgorszym bylo lato 1540 roku, kiedy sloneczny klimat srodziemnomorski utrzymywal sie na polnoc od Alp od lutego do grudnia, a w Bazylei zanotowano w calym tym okresie tylko 10 dni z przelotnymi opadami.

Gromkim "Uraaa!" powitaly rosyjskie strony internetowe wiadomosc Nikolaja Zacharowa z Pamiro Alaju, ze jego zespol w pelnym skladzie osiagnal szczyt Aksu (5350 m) i mimo wrednej pogody szczesliwie powrocil do bazy. Alpinisci staneli na szczycie w poludnie 23 lutego. 36 trudnych wyciagow nowej drogi, pierwsze zimowe przejscie sciany pieknego 5-tysiecznika -- to efekt niemal trzytygodniowych zmagan i sukces na poziomie swiatowym, choc wpatrzony w El Capitana swiat niewiele wie o innych gorach. Na razie nie podano szczegolow przejscia. A oto lista czlonkow ekipy Krasnojarskiego Kraju: J. Dymitrienko, A. Pugowkin, D. Cyganow, S. Czieriezow, A. Litwinow, P. Malygin oraz w trojce pomocniczej -- J. Glazyrin, W. Sawidiew i W. Cygankow. Kierownicy i trenerzy: N.N. Zacharow i W.W. Baliezin, lekarz A. Kuchariow. Wszyscy wspinacze, to niedawni "stolbisci", wychowankowie slynnych Stolbow w poblizu Krasnojarska.

Po prawie pieciu latach przerwy ukazal sie nowy numer 1/2004 czasopisma "Karkonosze", przed laty popularnego regionalnego miesiecznika. Nowym wydawca pisma sa Andrzej Ploch i Studio Wydawniczo-Typograficzne "Typoscript" z Wroclawia, zas redaktorem naczelnym pozostaje bez zmian Jacek Jasko. Planuje sie, iz pismo bedzie mialo nieco inny niz poprzednio charakter. "Chcielibysmy, zeby miejsce, jakim sa fizycznie Karkonosze -- napisal do mnie w liscie Jacek -- bylo punktem wyjscia do refleksji, dyskusji o istocie doznawania krajobrazu, przelozenia na kulture, istote swiadomosci, tradycji, dziedzictwa i wciaz nie uswiadamianego bogactwa tego kawalka swiata." Nowy numer, wydany jeszcze skromnie w formacie A5, poswiecony jest prawie wylacznie fotografii. Zwracaja uwage wypowiedz znanego fotografa, Wojciecha Zawadzkiego: "Jestem fotografem, ktory przy okazji chodzi po gorach" oraz artykuly Henryka Wanka "Cztery strony Slaska", Arkadiusza Cencory "Fotografia Karkonoszy do 1945 roku" i Adama Soboty "Karkonosze fotograficzne po 1945 roku". Caly zeszyt jest czarno-bialy z wieloma znakomitymi i klasycznymi juz fotografiami (m.in. takich autorow, jak Andrzej Lech, Tomasz Mielech czy Ewa Andrzejewska). W krotkim wspomnieniu odnotowano 10. rocznice smierci Waldemara Siemaszki, popularnego goprowca i kierownika "Samotni". Redakcja zaprasza zainteresowanych do wspoltworzenia nowego oblicza pisma. Oto adres: "Karkonosze", Dom Spotkan Kopaniec, Kopaniec 115; 58-512 St. Kamienica. Naklad pisma 1000 egz., cena 2,50 zl.

Do zamieszczonej w "Glosie Seniora" 1/2004 notki biograficznej chcialbym dorzucic kilka dalszych szczegolow. Ryszard Wojna urodzil sie 2 lipca 1920 r. w Sanoku, mieszkal potem w Zakopanem, gdzie uczeszczal do gimnazjum w "Lilianie" (matura 1938). Po maturze zapisal sie na studia w UJ, kontynuowal je (ekonomie) we Francji w Grenoble, nie zrobil jednak dyplomu. W posiadanych przeze mnie odrecznych notatkach pisze, ze Tatry poznal jako uczen gimnazjum, a za glownego partnera wspinaczkowego podaje Zbigniewa Kubinskiego. Ze swoich drog wymienia Stanislawskiego na zachodniej scianie Koscielca, filar Leporowskiego "oraz wiekszosc drog w skali trudnej i b. trudnej w rejonie Hali Gasienicowej w latach 1937--39". Zachodnia Koscielca i Filar Leprowskiego bardzo sie wowczas liczyly. Z zimy 1938--39 wspomina kilka wejsc w rejonie Koziego Wierchu, a takze nieudana probe I wejscia zimowego polnocna sciana Gasienicowej Turni. Z wejsc alpejskich wymienia La Meije (3900 m) i Les Ecrins (4100 m) w r. 1941. Od siebie dodam, ze od r. 1936 nalezal do taternickiej grupy Makolagw -- Sekcji Turystycznej Harcerskiego Klubu Narciarskiego w Zakopanem, od 1939 byl tez czlonkiem uczestnikiem KW, a w latach 1938--39 czlonkiem AZS Krakow. Dobrze jezdzil na nartach -- m.in. po Tatrach Wysokich i Czerwonych Wierchach, startowal tez w harcerskich biegach zjazdowych. W dniu 1 kwietnia 1940 opuscil Polske wraz z trzema kolegami. Ten epizod jest mi dobrze znany, gdyz osobiscie odprowadzilem ich na nartach z Hali przez Zawrat do Gladkiej Przeleczy, w Zlebie Zawratowym asekurujac ich lina z uwagi na duze niebezpieczenstwo lawinowe. Dalej jechali na nartach i szli przez Niznie Tatry na Wegry -- wedlug szczegolowego planu, ktory dla nich sporzadzilem na podstawie map. W notatkach pisze o sobie, ze jako zolnierz 1 p.s.p. odbyl kampanie wrzesniowa, pozniej zas uczestniczyl w kampanii francuskiej i "polskim ruchu oporu we Francji". Musze dodac, ze jako dziennikarz Rysio nie grzeszyl brakiem fantazji. Watpliwy dla mnie jest jego udzial w kampanii wrzesniowej -- z cala pewnoscia nie sluzyl w wojsku, a dla ochotnikow w 1939 r. nie bylo ani broni ani czasu na zaciag. W powojennych wywiadach opowiadal, ze uciekajac z kolegami z Polski, z Gladkiej Przeleczy zrzucili lawine na scigajacy ich patrol niemiecki, co jest oczywiscie kompletna bzdura: zaden Niemiec nie pojawil sie wtedy na naszej drodze, nie mowiac o technicznej stronie takiej operacji.

Omawiajac wejscie Walerija Babanowa i Jurija Koszelenki na Nuptse East, napisalismy w GS 11/03, ze jurorzy Zlotego Czekana nie beda mieli tym razem lamania glowy, komu te zaszczytna nagrode przyznac. I nie pomylilismy sie: laureatami XIII edycji Piolet d'Or zostali wlasnie dwaj bohaterowie z Nuptse. Uroczystosc wreczenia odbyla sie z wielka pompa 6 lutego w salach Alpes Congres w Grenoble, poprzedzona cocktailem wydanym przez burmistrza. Wsrod honorowych gosci byl prezes FFME, Jean Paul Peeters, w sklad Jury wylonionego przez GHM i "Montagnes Magazine" wchodzili: Jean Troillet (przewodniczacy), Hubert Giot (prezes GHM), Philippe Descamp, Adriano Favre, Guy Chaumereuil, Leslie Fucsko oraz Mike Fowler i Paul Ramdsen -- laureaci Piolet d'Or 2002. Rozpatrzono 7 wielkich realizacji -- filar Nuptse gorowal zdecydowanie nad wszystkimi: wysokosc 2200 m, trudnosci VI/WI6/M5/A3-A4, na koncu wejscie na dziewiczy szczyt 7803 m, jeden z ostatnich tej klasy dotad niezdobytych na swiecie. Ten wielki problem himalajski byl obiektem kilkunastu powaznych prob, m.in. Jeffa Lowe i Marka Twighta w r. 1986 (do 6700 m) oraz Christopha Moulina i Michela Fauqueta w 1994 (do7400 m). Zmagania rosyjskiej dwojki w jesieni 2003 sledzilismy z uwaga w "Gazetce Gorskiej" -- final omowiony zostal w jej odcinku GG 11/03 z 5.11.2003. Zloty Czekan jest obecnie najbardziej prestizowa z miedzynarodowych nagrod przyznawanych alpinistom za "wyczyn roku".

Podczas wiosennych wypraw i wedrowek w Nepalu czekaja nas spotkania z krajobrazem Himalajow i interesujacym folklorem szerpanskim, ale i -- na to cieszymy sie najmniej -- bojowkami partyzantki maoistowskiej. Co jakis czas slyszymy zapewnienia rzadowe, ze sytuacja sie uspokaja, ze wszystko jest pod kontrola, tymczasem zbrojny ruch komunistyczny wciaz rosnie w sile i zdobywa coraz to nowe obszary. W gazetach nepalskich wiadomosci o dziesiatkach zlikwidowanych maoistow przeplataja sie z informacjami o ofiarach w ludziach ponoszonych przez sily rzadowe. Himalaistow i turystow bojowki te nie atakuja, ale od jakiegos czasu nakladaja na nich pieniezne kontrybucje. Pobierane kwoty nie sa wielkie (przewaznie 10--30 dolarow), a ich inkasowanie ma pozory zorganizowanych dzialan. Stawka jest w danym rejonie stala, a placacy haracz otrzymuja stosowne pokwitowania, ktore wsrod trekerow staja sie cennymi suwenirami. Podrozujac latem po Indiach, poznalem niemieckiego podroznika nazwiskiem Rost, ktory w portfelu mial takie pokwitowanie i chwalil sie nim. Opowiadal, ze byl swiadkiem bitwy partyzantow z silami porzadkowymi, z udzialem helikoptera bojowego, a kule gesto padaly w poblizu hoteliku, w ktorym mieszkal. Pozwolil mi zreprodukowac posiadany kwit -- z rzadkiem dostojnych patronow i profilem tow. Mao na pierwszym planie (zdjecie).

Mamy co prawda zdjecie Rubii w gustownych goglach, ale nie udalo nam sie uzyskac zgody autora na jego publikacje. Na naszej fotce goldenka "Tygrys" z Falenicy -- nie w mroznych gorach, lecz w cieplym piasku nad morzem. Jej rekord wysokosci ogranicza sie do 10 pieter w bloku przy ul. Staffa w Warszawie -- co prawda bez sprzetu tlenowego, ale za to z pomoca windy.

W Rosji (a ostatnio nie tylko w Rosji) duze zainteresowanie budzi wspinaczka 6 alpinistow z Krasnojarska i Jekaterynburga, robiacych nowa droge na slynnej polnocnej scianie Aksu (5350 m -- zdjecie) w Pamiro-Alaju. Oderwali sie oni od ziemi 3 lutego, robiac srednio po 1--2 wyciagi dziennie i stopniowo przesuwajac platformy biwakowe. W gornej czesci sciany na 3 dni przygwozdzila ich niepogoda, 19 lutego byli juz w baszcie szczytowej, majac za soba 29 bardzo trudnych wyciagow. W tych dniach powinni zameldowac sie ze szczytu. Sciana jest znana od przeszlo 20 lat i ma ok. 10 drog i duzych wariantow. Nowa droga, w calosci oryginalna, rozwiazuje problem "luster" (gladkich plyt) miedzy drogami Kawunienki i Popowa. Wspinacze porownuja ja ze swoja droga ("Krasnojarskij Marszrut") na scianie Trolli w Norwegii: tamta ma 1100 m wysokosci i kulminuje w P. 1750 m, Aksu -- 1750 m wysokosci i szczyt 5350 m, gdzie wysokosc nawet przy dobrej aklimatyzacji daje sie mocno we znaki, zwlaszcza przy wielodniowym pobycie. Nieporownanie ostrzejsze sa w Pamiro-Alaju warunki klimatyczne. Przejscie odbywa sie w ramach czempionatu Rosji "w klasie wejsc technicznych". W skladzie 9-osobowej ekipy sa zarowno doswiadczeni alpinisci, jak i obiecujacy mlodzi kandydaci do przyszlych wejsc wielkoscianowych. Kierownikiem jest Nikolaj Zacharow, trenerem W.W. Baliezin. Rownolegle jedna ze starych drog (pierwsze przejscie zimowe) wspina sie osobny zespol ze Swierdlowska.

Kiedy ten Jurek wszystko to robi, zwlaszcza ze nadal pracuje zawodowo? Jeszcze nie zdazylismy przetrawic jego "Karakorum zachodniego" zamieszczonego w ostatnim "Taterniku" (1/2004), a juz mamy na biurku kolejne opracowanie -- typowy walowski samizdat, w technice niedrogiego kserografu: Tagas Group w poludniowej czesci sekcji Masherbrum Mountains w Karakorum Centralnym. Temat pasjonujacy i krzepiacy zarazem -- radosc budzi konstatacja, ze tak dzikie i niezdeptane gory jeszcze na swiecie sa. Autor nadaje grupie (podgrupie) nazwe, a poszczegolne szczyty i turnie opatruje numerkami (1--200), gdyz sa one bezimienne, przynajmniej na mapach. Co gorsza, nie maja wysokosci -- najwyzsze Wala szacuje na 6200 m. A jest to prawdziwy raj dla wielkoscianowych wspinaczy skalnych: ostre, stromoscienne igly z granitu lub granodiorytu, podobne do tych w grupach Paiju czy Trango, przy czym kazda nowa droga ma szanse zakonczyc sie wejsciem na nietkniety stopa ludzka szczyt (rysunek). Zdumienie budzi fakt, ze chociaz wcale nie ukryte w glebi Karakorum, lecz stosunkowo latwo dostepne z osiedli lezacych w dolinach rzek Hushe i Saltoro, nie przyciagnely dotad sportowych eksploratorow, ktorzy wola widac obiekty pociete drogami, ale o ustalonej juz slawie. A swoja droga, to grzech, ze tak pionierskie opracowanie ukazuje sie tylko w jezyku polskim, co z gory skazuje je na wegetacje poza swiatowymi bibliografiami. Angielskie cytaty z obcych publikacji i drobne wstawki w tym jezyku nie sa zadnym rozwiazaniem. Moze PZA wysuplalby pare zlotych na dokonanie przekladu i wydanie angielskiej wersji broszury, chocby na takim samym skromnym poziomie?

Przesylam serdeczne pozdrowienia z Patagonii. Naszej trojce (Krzysztof Belczynski, Boguslaw Kowalski i Wojciech Wiwatowski) udalo sie zrobic nowa droge srodkiem wschodniej sciany Torre Sud. VI(big wall) A4, VI+, snieg i lod 55-60, dlugosc drogi okolo 1100 metrow. Przepraszam za lakonicznosc informacji -- szczegoly powinny sie pojawic na stronie Klubu Wysokogorskiego Torun.

W dniu 15 lutego 2004 roku w zakopianskim szpitalu zmarl Piotr Michalczyk, prezes Krakowskiego Klubu Alpinistycznego. Piotr (zdjecie) ulegl kilka tygodni temu wypadkowi lawinowemu podczas podejscia pod filar Wielkiej Turni w Dolinie Malej Laki (GS 01/04). Dwaj jego towarzysze wydobyli sie ze zwalow sniegu o wlasnych silach. Sprawna akcja kolegow wspinaczy bedacych swiadkami wypadku, jak i ekipy TOPR, pozwolily na odnalezienie zasypanego i przywrocenie akcji serca w przeszlo 40 minut po zejsciu lawiny. Niestety, stan Piotra pozostawal wciaz krytyczny i mimo kilkutygodniowych wysilkow lekarzy nie udalo sie Go uratowac.