GAZETA GORSKA

Do mojej informacji o nowosciach alpinistycznych na niemieckim rynku ksiegarskim (GS 10/02) wkradl sie blad. Otoz autorem ksiazki "Ogre. Gipfel der Traume" jest wylacznie Thomas Huber. Wydany w formacie albumowym tytul liczy 176 stron i zawiera sporo ciekawych zdjec, ilustrujacych bez mala 25 lat heroicznych bojow na Baintha Brakk. Lakoniczne slowo wstepne napisal Reinhold Messner -- niedlugo ciekawostka bibliograficzna bedzie ksiazka gorska bez przedmowy lub komentarza slynnego Tyrolczyka.

Ksiazka sklada sie z kilku rozdzialow. Chris Bonington pisze o pamietnej wyprawie zdobywczej z 1977 r., o ktorej tak szeroko mowil na niedawnym festiwalu w Lodzi. Zamieszczono sprawozdanie japonskiej wyprawy na poludniowa sciane Ogre z 1978 roku (do szczytu zabraklo 20 metrow...). Gerard Pailheiret relacjonuje francuska probe na filarze poludniowym w 1983 roku. Kolejno opisano proby Niemcow (1990), Hiszpanow (1992) i ponownie Niemcow (1993 i 1997). W dalszych rozdzialach Thomas Huber opisuje udana wyprawe na poludniowo-zachodnia sciane Latoka II (1997), nieudana probe na Ogre (1999) i zdobycie polnocnego filara Shivlinga (2000). I wreszcie rok 2001 podwojny niemiecko-szwajcarski sukces: I wejscie na Ogre III (6850 m) i II wejscie na Ogre -- nowa droga filarem poludniowym (szczegoly w GG 08/01 z 20.08.2001). Calosc uzupelnia praktyczna kronika alpinistycznych dziejow masywu, slowniczek i przydatne wiadomosci praktyczne. Slowa najwyzszego uznania dla Thomasa Hubera, gratulacje dla monachijskiego wydawnictwa BLV.

Inna nowoscia jest napisana z mysla o zlotym jubileuszu zdobycia Everestu kolejna monografia najwyzszego szczytu Ziemi. Redaktorem ksiazki jest Jochen Hemmleb, geolog i historyk alpinizmu, ktory bral udzial w dwoch wyprawach naukowo-detektywistycznych na stoki Everestu (1999--2001). Ksiazka zawiera rowniez teksty D. Ankera, J. Kruhla, A. Salkeld i E. Webstera. Bogato ilustrowane dzielo stanowi kolejna probe podsumowania naszej wiedzy o Everescie. Obok geologii i najwazniejszych faktow z historii masywu, autor analizuje przyczyny i skutki komercjalizacji wypraw, zastanawia sie tez nad magia Everestu, ktora prowadzi do wielu wynaturzen a w konsekwencji do niejednej tragedii. Duzo miejsca poswieca roli Everestu w literaturze i filmie. Okolo 300, niekiedy rzadko publikowanych zdjec, kronika dziejow Everestu, bogata bibliografia i indeksy, czynia z ksiazki bardzo cenne i udane przedsiewziecie. Wydawca AS Verlag z Zurychu zapowiada Everest jako pierwszy tom z serii "Osmiotysieczniki" (vide analogiczna seria tego samego wydawcy dotyczaca szczytow alpejskich). Cena ksiazki jest stosunkowo wysoka: wynosi bez mala 40 euro.

Poniewaz jubileusze bywaja czesto bezposrednim zaczynem powstawania rozmaitych publikacji, mam nadzieje, ze 100 rocznica powstania ST TT rowniez odpowiednio zaowocuje.

Materialy sa ciekawe i niezle zredagowane, chociaz numer ma wyrazny przechyl w strone tematyki jaskiniowej i jednego autora, nota bene swietnego -- Wojciecha Wisniewskiego (ok. 18 stron). W dziale tym mamy artykul o jaskini Sarma w Kaukazie, wspomnianej w GS 10/02. Zapowiadana przez autora proba jej poglebienia, jak juz wiemy, nie powiodla sie. Piotr Pustelnik pisze o swoim spotkaniu z Makalu, Artur Paszczak o powtorzeniu "Superparanoi" na Kazalnicy, Wladyslaw Cywinski omawia zime 2001--02 w Tatrach a Adam Marasek -- wypadki taternickie zimy i poprzedzajacego ja lata. Wojciech Swiecicki trafnie komentuje wyczyn Andrzeja Lipki, ktory 8 sierpnia 2002 przeszedl w 2 godziny droge Comiciego na Cima Grande -- klasycznie i bez liny. Zauwazmy, ze przejscie odbylo sie w tydzien po szeroko naglosnionym solowym przejsciu sasiedniego "Brandlera", dokonanym przez Alexa Hubera. Nasza notatke o tym przejsciu (GG 10/02 z 12.10.2002) zakonczylismy stwierdzeniem, ze takie wyczyny sa kuszeniem losu i prowokowaniem innych do wkraczania w strefe smiertelnego ryzyka. W sumie jest w "czworce" co czytac i o czym podumac.

Same pochwaly? Nie do konca, nie brak bowiem w numerze uchybien wydawniczych i redaktorskich. Idac za Andrzejem Klosem, redakcja paginuje poszczegolne numery, a nie -- jak to slusznie bylo przez cale zycie "Taternika" -- roczniki. Skoro wkladka archiwalna wyrozniona jest innym papierem i wsadzana w tekst, musi miec paginacje osobna, np. rzymska. Dowcipne rysunki Marka Koneckiego zyskalyby (tak!) na zmniejszeniu, podobnie "grubo" rysowane okladki "Taternika" z Winterthur, ktore latwo zmiescilyby sie na jednej stronie. Natomiast defektem calkiem powaznym jest wkroczenie z trescia w rok 2002. Transgresja taka nie miala miejsca w historii "Taternika" a chyba nawet prasy polskiej, choc podyktowana byla troska redakcji o aktualnosc informacji opozniajacego sie numeru. Czy nie lepiej bylo zrezygnowac z "czworki" i wydac numer 1--4/2002?

W ladnie napisanym artykule wstepnym Zbigniew Piotrowicz zegna sie z czytelnikami po zaledwie roku urzedowania. Obiecuje, ze pozostanie wierny "Taternikowi" -- pioro ma lekkie, wiec oferta wydaje sie cenna. Na szczescie po dlugich namowach i wahaniach wylania sie nowy redaktor -- miejmy nadzieje na dluzej, niz rok czy dwa. Bedzie nim Janusz Kurczab (zdjecie), znakomity alpinista i doswiadczony autor ksiazek i przewodnikow -- od "Filara Kazalnicy" i "Shispare" (obie 1976) poczynajac. Zyczmy mu powodzenia i nie zapominajmy, ze "Taternik" jest naszym wspolnym pismem i takze od nas zalezy, jak wysoko uda mu sie wzleciec w najblizszych latach.

Informujemy, ze wlasnie ukazaly sie nakladem Grzegorza Glazka dwa kolejne plakaty scian -- przewodnik fotograficzny wielkoformatowy serii Master Topo. Tym razem sa to sciany Mnicha (nr 3 w serii) i Zamarlej Turni (nr 4) -- zdjecie. Sprzedawane sa w komplecie, cena i warunki te same, co przy Kazalnicy i Mieguszowieckim Szczycie (albo dwa skladane, albo dwa rulony -- w sklepach ok. 13 zl). Pierwsze dwa plakaty serii wzbudzily niespodzianie duze zainteresowanie.

W sprawie innych nowosci (i staroci) zapraszam do internetu www.antykwariat-filar.pl. Zamowienia: Antykwariat Gorski "Filar" H. Raczka, ul. Alabastrowa 98; 25-753 Kielce. Tel. 0413456219; 0502397162. Email: filar@antykwariat-filar.pl.

Przypominam tez -- choc to juz nie nowosc -- ze w cenie zl 122 (w tym 22 zl VAT) mozna zamowic "Wielka encyklopedie tatrzanska" Zofii i Witolda Paryskich, przeniesiona (z uzupelnieniami) na CD przez Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa--Lodz 1999.

Prace nad anonsowanym w GG miesiac temu moim przewodnikiem "Himalaje Nepalu" (okladka) weszly w ostatnia faze i choc bylem optymista liczac na to, ze pozycja ukaze sie w koncu sierpnia, to jednak poslizg spowodowany okresem urlopowym nie bedzie duzy: ksiazka winna znalezc sie w sprzedazy pod koniec wrzesnia. Bedzie zawierala znacznie wiecej kolorowych zdjec (56 zamiast zapowiadanych 30). Okladka jest juz wydrukowana, podobnie jak wkladki fotograficzne.

W serii "Mapy scian" ukazaly sie pierwsze dwa plakaty (zdjecie), pelniace funkcje wielkoformatowego uzupelnienia przygotowywanego przewodnika wspinaczkowego. Na pierwszy ogien poszly duze sciany skalne, Kazalnica Mieguszowiecka i wschodnia Mieguszowieckiego Szczytu. Jest to niemal pelny przewodnik wspinaczkowy, autorami i wydawcami sa Grzegorz Glazek i Jan Zurawski. Drogi wrysowano na zdjeciach dotad u nas nie spotykanej jakosci. Aktualnosc siega lipca 2002. Dla przykladu, na Kazalnicy naniesiono droge z lipca 2002 "Stad do wiecznosci" (Andrzej Marcisz z bratankiem, VII+ 2xA0; droga miala juz dwa powtorzenia). Sciana Mieguszowieckiego ma rozwiklanych wiele dotad malo znanych wariantow. Spodziewana cena kompletu obu scian w sklepach to 12--14 zl, dostepne sa wersje skladane jak mapa oraz w rulonach (format B3, 33 x 47 cm), a takze wersja wystawiennicza, naklejona na planszy i pokryta folia. Zaleznie od wynikow i tempa sprzedazy, autorzy planuja wydanie nastepnego kompletu, z bardziej popularnymi choc mniejszymi scianami Mnicha i Zamarlej Turni. W pierwszym rzucie plakaty sa dostepne w Warszawie, Krakowie i Zakopanem.

Drugie ("poprawione i uzupelnione") wydanie wspomnieniowej ksiazki Alka Lwowa pt. "Zwyciezyc znaczy przezyc", ktore w tych dniach trafilo do sprzedazy, zawiera przeszlo 450 ilustracji (w wiekszosci fotografii), rozmieszczonych na 412 czarno-bialych stronach formatu A5, wydrukowanych w technice offsetowej. Kartonowa okladka jest kolorowa (zdjecie), a jej strony zewnetrzne pokryte folia. Na "czysty" tekst przypada w niej przeszlo 360 stron, 10 stron zajmuja spis tresci i karty tytulowe, 12 stron liczy sobie "Aneks", zawierajacy wykazy polskich wejsc na osmiotysieczniki. Na pozostalych stronach pomieszczono "Skorowidz nazwisk", "Spis ilustracji" oraz reklamy. Ksiazka ukazuje sie nakladem Wydawnictwa GiA.

Tom "Zwyciezyc znaczy przezyc" po raz pierwszy pojawil sie na rynku w 1994 roku w tzw. Serii "Z trojkatem" krakowskiego Wydawnictwa "At". Jego objetosc byla znacznie skromniejsza, a mimo to stosunkowo wysoki naklad (podobno przeszlo 8000 egz.) dosc szybko zniknal wowczas z ksiegarn. W roku 1996, w rankingu pt. "Lista przebojow literatury gorskiej", prowadzonym przez 10 miesiecy w czasopismie "Gory i Alpinizm", ksiazka "Zwyciezyc znaczy przezyc" uplasowala sie na pierwszym miejscu wsrod 30 ocenianych tytulow, zyskujac najwieksza liczbe glosow czytelnikow tego czasopisma.

Aleksander Lwow ma za soba 32 lata wspinania, a z tego wiele na swiatowym poziomie. Jest zdobywca czterech osmiotysiecznikow: Manaslu (8163 m), Lhotse (8516 m), Cho Oyu (8201 m) i Gasherbruma II (8035 m). Byl uczestnikiem licznych ekspedycji himalajskich, biorac udzial w zdobywaniu szczytow: K2 (8611 m -- 2 razy, w tym raz w zimie), Dhaulagiri (8167 m -- 2 razy), Yalung Kang (8505 m -- w zimie), Broad Peak (8047 m -- w zimie) i Mount Everest (8848 m -- 3 razy). Bral takze udzial w wyprawach na Latok III, Rakaposhi, Diran, Aconcagua (byl 3 razy na szczycie) i Chan Tengri. Lacznie 18 razy wchodzil na szczyty przekraczajace 6000 m -- w Hindukuszu, Pamirze, Himalajach, Karakorum, Andach i Tien-szanie. Wsrod gor nizszych ma na koncie pierwsze polskie wejscie na Pumori (7165 m), jak dotad najszybsze w historii tego szczytu (7 godzin, samotnie). Jesienia 1991 roku zorganizowal i kierowal miedzynarodowa Polish Jack Wolfskin Everest Expedition na zachodnia gran najwyzszej gory swiata.

Ksiazka "Zwyciezyc znaczy przezyc" nie jest reportazowym sprawozdaniem z tych wypraw. Miedzy jej wierszami autor malo sie wspina, prawie "nie szuka chwytow w okapie", rzadko "stoi na oblych stopienkach" i tylko czasem "zbliza sie do cienkiej czerwonej linii". Stara sie nie wedrowac w karawanach, zakladac baz, budowac obozow wysokosciowych i rozwieszac lin poreczowych. Pisze o tym, co na przestrzeni wielu lat wspinania utkwilo mu w pamieci najbardziej: o twarzach gorskich przyjaciol, znajomych i partnerow. Jak sam to ujmuje, "Drogi, sciany i szczyty -- to wszystko z czasem zaciera sie w pamieci. Nie myla sie tylko twarze." I dlatego opisuje "twarze" ludzi z ktorymi sie wspinal, harcowal w schroniskach lub w skalkach, czy niekiedy tylko spotykal sie w gorach, a ktorzy tym roznia sie od niego samego, ze w gorach tych... zostali na zawsze. I choc pozornie opisuje siebie, bo opowiada widzac wszystko swoimi oczyma, to w rzeczywistosci ksiazka ta poswiecona jest tym wszystkim, ktorzy -- jak stwierdza -- "mieli w gorach tylko troche mniej szczescia niz on sam".

Publikacja bedzie sprzedawana za posrednictwem internetu (www.gia.alpinizm.pl), oraz w niektorych wazniejszych ksiegarniach gorskich i sklepach outdoorowych na terenie kraju. Zamowic mozna ja takze bezposrednio emailem: gia@alpinizm.pl. Cena detaliczna egzemplarza wynosi 29.90 zl. Tyle samo kosztowac bedzie (ale lacznie z kosztem przesylki listem poleconym na terenie Polski), gdy zamowimy ja listownie, telefonicznie (0602-34-90-74) lub poprzez internet (e-mail).

Adresatem tomu jest masowy odbiorca, takie tez byly zapewne wymogi serii. Tu i owdzie widac, ze warstwa tekstowa nosi slady ciec redakcyjnych. Wiele sposrod 11 rozdzialow nadawaloby sie na osobne ksiazki. Wiekszosc z nich mozna zreszta czytac w dowolnej kolejnosci. Osobom majacym juz spora tatrzanska biblioteczke chcialbym polecic lekture poczawszy od rozdzialow ostatnich. W nich to bowiem, poprzez polaczenie wiedzy fachowej i "obserwacji" uczestniczacej (poczawszy od spedzonego na Podhalu dziecinstwa -- zdjecie), ze swoboda stylu daje autor cos, w czym jest po prostu bezkonkurencyjny. Styl Antoniego to przeciez efektowne laczenie afektu z faktami, wiec bez ukrywania defektow, wstydliwych historii, sprzecznosci, zagrozen.

W doskonalym wyborze wspolczesnie wykonanych zdjec obiektow i reprodukcji widac wiedze i solidnosc autora (podobno wybor ten zostal przez niego poszerzony), jak i starannosc wydawnictwa, ktore w koncowej fazie pracy nad ksiazka zaangazowalo fotografa architektury, ktory wraz z autorem objechal Tatry dookola.

Wsrod wymagajacych znawcow literatury Tatr i Podtatrza ksiazka moze pozostawiac wrazenie niedosytu, wydac sie tylko zarysem dziela pelniejszego. Jednak juz rozlozenie akcentow spraw nowszych moze byc odkrywcze. Do tego te ilustracje, ilustracje, ilustracje. Rosnie apetyt na wiekszy format.

Od kolegow z Servei General d'Informacio de Muntanya -- Centre de Documentacio Alpina w Sabadell otrzymalismy cenny prezent: nowa mape najwyzszego szczytu Ameryki, Aconcagua (6959 m). Mapa jest kolorowa graniowka z warstwicami co 500 m i gesta siecia kot. Od poprzedniego wydania rozni sie skala (1:50.000) i nowoczesniejszym wygladem. W legendzie podano, ze chodzi o realizacje kartograficzna Jerzego Wali i SGIM w opracowaniu graficznym Xavi Llonguerasa, z aktualizacja Carlosa Capellasa i Jose Paytubiego. Wysoki pion arkusza na zachodzie nie siega do granicy Chile, w dole ma Puente del Inca (2752 m) a na polnocy zas Cerro La Mano (5426 m). Pokrywa lodowa w samym masywie Aconcagua jest rozbita na paski, natomiast zwarty obszar tworzy w 5-tysiecznej Cordillera de los Penitentes. Jej stan -- wziety ze starszych map -- jest dzis duzo skromniejszy, gdyz zanikanie pokrywy lodowej nie ogranicza sie do naszej polkuli. Oddalony o kilometr od szczytu glownego Aconcagua, wznosi sie szczyt 6930 m, zwany Poludniowym (zdjecie), choc jest bardziej zachodni (WWS). Polski slad na mapie -- poza nazwiskiem Jurka Wali -- stanowi Glaciar de los Polacos, splywajacy ze szczytu na polnocny wschod. Na drodze normalnej z Plaza de Mulas mamy schroniska (w roznym stanie technicznym): Refugio Berlin 5950 m, Refugio Independencia 6546 m i Refugio Antartida Argentina. Jak pamietamy, SGIM w swej cennej serii Quaderns d'Alpinisme wydalo w r. 1982 zeszyt tekstowy "Aconcagua" (wznowiony w 1993), zas w r. 1987 mape Jerzego Wali 1:60.000 o tym samym tytule (w mniejszej skali opublikowana takze w American Alpine Journal).

Servei General dziala juz kilkadziesiat lat i jako zbior dokumentacji wysokogorskiej nalezy do najwiekszych na swiecie (bogate polonica!). Istnieje i rozkwita dzieki energii i pracy dwoch opatrznosciowych fanatykow: Carlosa Capellasa i Josepa Paytubiego. (jn)

W naszych Nowosciach Wydawniczych z 29 VI 2001 omowilismy ksiazke Andrzeja Furiera "Jozef Chodzko (...) Polski badacz Kaukazu" -- o jednym z dziadkow naszego alpinizmu. Innym przodkiem, tym razem w Ameryce Poludniowej, byl w XIX w. Ignacy Domeyko. Nasz klubowy kolega, prof. dr Zdzislaw Ryn, zbiera ostatnio zasluzone pochwaly za opracowanie i wydanie nakladem UJ 600-stronicowej ksiegi "Ignacy Domeyko -- obywatel swiata" -- najpowazniejszego z kilkunastu dotad wydanych dziel o wielkim Polaku. Pierwsza czesc tresciwej ksiegi wypelnia poklosie zorganizowanej dwa lata temu przez prof. Ryna sesji naukowej "Ignacy Domeyko -- doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellonskiego". W konferencji wzielo udzial kilku swiatowej rangi "domeykologow", totez wiele stron dzialalnosci naszego rodaka obroslo w nieznane fakty i zyskalo nowe naswietlenia. Poszczegolne referaty (autorem kilku byl prof. Ryn) skladaja sie na naukowy, gospodarczy, polityczny i alpinistyczny zyciorys Domeyki, choc jesli chodzi o ten ostatni pion jego dokonan, wiele jeszcze pozostalo do wyjasnienia i odszukania w archiwach: Domeyko nie mial poczucia waznosci swoich gorskich osiagniec i nie dbal o ich ewidencje czy dociekanie, kto na czym byl pierwszy (por. artykul Evelia Echevarrii w "Taterniku" 2/1968 s.50). Jeden z referatow nosi tytul "Ignacy Domeyko -- pierwszy polski eksplorator Andow", a ze znanych dzis i udokumentowanych osiagniec alpinistycznych Domeyki w Andach jednym z najwazniejszych pozostaje pierwsze wejscie na szczyt Nevados de Chillan (3180 m). Druga czesc ksiazki, juz w opracowaniu wlasnym prof. Ryna, zawiera szczegolowy kalendarz zycia Domeyki 1802-1889, zestawienie wydarzen po jego smierci, bogata bibliografie, wreszcie wykaz nazw geograficznych i innych zwiazanych z jego imieniem i nazwiskiem, jak np. 300-kilometrowa Cordillera Domeyko w polnocnej czesci Chile (Dona Ines 5070 m).

Prof. dr Zdzislaw Ryn (64) jest czlowiekiem wielu talentow i rozlicznych zainteresowan. Z wyksztalcenia i zawodu lekarz-psychiatra, profesor Uniwersytetu Jagiellonskiego, jest takze historykiem medycyny zdjecie. Tematem jego pracy doktorskiej (1971) byly problemy psychopatologii w alpinizmie wysokosciowym a praca habilitacyjna nosi tytul "Uklad nerwowy a wysokosc: zespol astenii wysokosciowej". Jako alpinista i ratownik przemierzyl wiele pasm gorskich na kilku kontynentach (1966 Kaukaz, 1971 Hindukusz, od 1973 Andy). Praca naukowa w Andach (osrodkowy uklad nerwowy w warunkach wysokogorskich) pozwolila mu biegle poznac jezyk hiszpanski i kulture tej czesci swiata, co ulatwilo mu -- juz na progu ostatniej dekady -- wejscie w kolejna specjalnosc: dyplomacje. Piastujac urzad ambasadora Polski w Chile penetrowal tamtejsze ksiegozbiory i przypominal miejscowym imie swego zasluzonego rodaka -- Ignacego Domeyki. Nikt nie byl bardziej powolany do stworzenia omawianej tu ksiegi.

Jest to drugie wydanie wojennej kroniki kotliny pod Giewontem, mocno rozszerzone. Podtytul "wspomnienia" wprowadza czytelnika w blad, nie o ten bowiem gatunek literacki chodzi. Autor, Henryk Jost (81), jest zakopianinem i wiekszosc opisywanych wydarzen zna z autopsji, duzo materialow zebral jednak droga kwerend. Dzieki jego iscie mrowczej pracy ocaleje mnostwo cennych informacji o ludziach i sprawach, ktore niechybnie poszlyby w niepamiec. O wielu z nich nawet wytrawni znawcy rzeczy zakopianskich dowiaduja sie po raz pierwszy. Autor byl mlodym pracownikiem Bauamtu, stad tyle szczegolow o planie miasta, budynkach -- ich architekturze, wystroju, projektantach, zmianach wlascicieli, rozbudowach i rozbiorkach. Wiadomosci nie ograniczaja sie przy tym do lat wojny, lecz wychodza poza nie w jedna i druga strone. Dramatyczne watki aresztowan i rozstrzeliwan splataja sie z szara wojenna codziennoscia -- gonitwa za srodkami do zycia i walka o przetrwanie, a czasem i zabawa. Okupacyjne taternictwo -- ciekawe jako przejaw zywotnosci polskiego sportu -- nie ma osobnego kacika, podobnie jak nie maja go wojenne narciarstwo i skromna turystyka (zdjecie). Jest jednak kilka fragmentow odnoszacych sie do osob taternikow: Mariana Kozika (s.285), Jozefa Oppenheima (s. 87), braci Schiele (106), braci Zwolinskich (s.152), Tadeusza Ciesielskiego (s.213), Bronislawa Czecha (s.280), Jadwigi Roguskiej-Cybulskiej (s.187, 215) i innych.

Obszernie potraktowano rozdzial "Konspiracja" (ss.111-131), choc brak w nim wzmianek o dzialaniach bojowych prowadzonych na obrzezach miasta przez oddzialy spoza Zakopanego (Gubalowka, Zazadnia). W r. 1944 w gronie zaprzysiezonych konspiratorow byli tez taternicy: Alina Swierzowna (-Zulawska), Jozef Januszkowski, Zdzislaw Koziol. Jozef Uznanski, ktory w grudniu 1944 dolaczyl do I PSP, jest w ksiazce wzmiankowany w innym kontekscie. Autor potwierdza, ze pod Giewontem poczatkowo konspirowano dyletancko, czego wynikiem byly tragiczne wpadki. "Aresztowania trwaly do konca 1941 r. Ujeto w sumie przeszlo 300 osob, z ktorych niewiele ocalalo." Pozniej postepowano ostrozniej, ale tez efekty wojskowe czy polityczne tej dzialalnosci nie byly znaczace. W zderzeniu z liczba 300 ofiar kaze to powrocic do dawnego pytania: czy warto bylo? W porownaniu z rozbudowanym opisem konspiracji, dosc lakoniczny jest 4-stronicowy rozdzialik "Holocaust" (ss.53-58), dajacy zaledwie wyrywkowy obraz zaglady spolecznosci zydowskiej. Na s.53 czytamy, ze w r. 1939 zylo w Zakopanem ok. 3000 Zydow, zas na s.58, ze w lutym 1940 r. bylo ich juz tylko 107. Co w ciagu 4 miesiecy stalo sie z reszta? Czytelnik nie otrzymuje odpowiedzi na to pytanie, wie tylko, ze w tym okresie na Podhalu eksterminacja jeszcze sie nie zaczela. Statystyka na s.58 nie uwzglednia widac zydowskiej brygady "Hobagu" (ok. 80 osob), zgarnietej przez gestapo nie w pazdzierniku 1942, lecz wiosna 1943 roku.

Mimo iz autor w przedmowie podkresla swoj fach inzyniersko-techniczny, zupelnie zdawkowo potraktowal hitlerowski przemysl zakopianski. Kamieniolomy Stuagu i tartaki wpisane sa w "Holocaust" (s.56-57), jak gdyby wiazaly sie z tym rozdzialem historii miasta. A przeciez "Hobag" byl poteznym zakladem drzewnym, podleglym armii, czynnym przez caly okres wojny i wysylajacym swa produkcje na zaplecza wszystkich frontow, przy tym jednym z glownych zywicieli miasta: w "Zwierzyncu" (Werk Zakopane I) i filialnej "Jaszczurowce" (Werk Zakopane II) pracowalo w sumie ok. 500 miejscowych ludzi, w wiekszosci gorali, ktorzy otrzymywali (poza kartkami) specjalne przydzialy zywnosci, nie mowiac o ausweisach zabezpieczajacych przed wywozka a nawet aresztowaniem. Wsrod zatrudnionych bylo kilkunastu absolwentow i bylych uczniow "Liliany", pogardzanych przez gorali "gimnazistow". Az po ucieczke Niemcow tartaki wystepuja pod nazwa "Hobag", autor nie wie widac, ze w r. 1943 Holzbau A.G. zostala wchlonieta przez berlinska Flugzeughallen- und Barackenbau G.m.b.H. i szyld ulegl zmianie.

Ogolne rozdzialy koncza sie na s.132, zas druga polowe ksiazki wypelnia niezwykle interesujacy przewodnik po okupacyjnych ulicach -- imponujacy drobiazgowoscia i wielowatkowoscia zebranej dokumentacji, lektura pasjonujaca dla turystow, a juz szczegolnie dla samych zakopian.

Autor jest w swej robocie po inzyniersku dokladny, niescislosci nie rzucaja sie wiec w oczy. Oto kilka zauwazonych. XIX-wieczna nazwa Meeraugspitze (s.28) nie byla wymyslem okupanta, zas nazw Fischsee i Meerauge nie mozna wiazac z c.k. Austria, maja bowiem sedziwsze rodowody. Gestapowiec Franz Maiwald, oslawiony "Francek", zostal zabity w lutym 1944 nie w Ochotnicy Gornej (s.157) lecz na Przyslopie w Pasmie Radziejowej. Rannych partyzantow wyprawa TOPR transportowala nie z Doliny Latanej (s.108), lecz z polnocnych grzed Brestowej, gdzie nota bene (strach ma wielkie oczy..) zolnierzy niemieckich nie bylo juz od jesieni. Krzyz Pola w Dolinie Koscieliskiej (s.109) o ile nam wiadomo nie zostal uszkodzony przez Niemcow, lecz przez lawine, w zwiazku z czym przesunieto go w bezpieczniejsze miejsce. Schronisko SN PTT na Pysznej (s.64) zostalo spalone nie w grudniu, lecz w styczniu w trakcie tej samej wielkiej operacji przeciw partyzantom, ktorej pastwa padly schroniska na Polanie Chocholowskiej i na Huciskach. "Utarczek" z partyzantami przy podpalaniu nie bylo. Ale to wszystko sa drobiazgi, w dodatku nie wiazace sie bezposrednio z Zakopanem.

W sumie ksiazka Henryka Josta jest pozycja wyjatkowej wagi, a jej tworca jako kronikarz Zakopanego uczciwie zapracowal na honorowe obywatelstwo miasta (jezeli go dotad nie ma). Chronologicznie krotki lecz tresciowo wazki wycinek historii zostaje uratowany od zapomnienia. Inna sprawa, ze wciaz nie jest to jeszcze calosciowa historia okupacyjnych lat Zakopanego. Skupiony na kronikarskim detalu, autor pozostawia wazne watki ledwie musniete uwaga, rzadko tez zdobywa sie na podsumowanie czy ogolniejsza refleksje. Temat stoi wiec nadal otworem -- moze jako wyzwanie dla historyka, ktory z zebranych w roznych dzielach zrodel -- z pracami Wnuka, Filara, Berghauzena, Josta na czele -- zdola stworzyc spojna i wyczerpujaca synteze. Oby przed odejsciem ostatnich swiadkow...